«حاکم» چگونه «ديکتاتور» می شود و چرا شيوهء «محتسبی» پيشه می کند و همه چيز
زندگی ديگران را به «ترس» می آلايد، آنگونه که حافظ شيراز بايد پياله را در
«آستين مرقع» اش پنهان دارد و شاملو بخواهد که عشق و خدا را، يکجا، در «پستو»
نهان کند؟ اجازه دهيد اين جمعه را کمی با داستان اين محتسبان ترس آفرين
بگذرانيم.
با همهء
خرده هائی كه می توان به نهضت مشروطه خواهی داشت، در این كه برای جامعة استبداد
زدهء ایران، این نهضت نماد قدمی سترگ در راستای درستی بود تردیدی نیست. ای كاش
رهبران نهضت اندكی هوشمندانه تر عمل می كردند و مستبدان حاكم نیز بر منافع دراز
مدت خویش ادراك گسترده تر وعمیق تری داشتند و نهال نو پای مشروطه طلبی در ایران
به بار می نشست. واقعیت تاریخی این است كه این گونه نشد. اگر بخشی از این شكست
نتیجة توطئه های نیروهای برون ساختاری باشد، نقش معاندان ایرانی را در این عدم
توفیق نباید دست كم گرفت.
نکته قابل توجه تفاوت سکولاریسم امریکایی و سکولاریسم اروپایی
و شباهت سکولاریسم ترکیه با هر کدام از این دو نوع است. سکولاریسم امریکایی
متناسب با فرهنگ امریکایی است. امریکا چون یک کشور مهاجرپذیر است دینامیسم
اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مخصوص به خود را دارد. در امریکا مهاجران بعد از یک
نسل همه خود را امریکایی می دانند ولی در اروپا خصوصاً فرانسه هنوز مساله
آفریقایی ها و مهاجران به عنوان یک معضل مطرح است، در آلمان و انگلستان نیز به
همین ترتیب. در این کشورها آیین های سنتی به شدت قوی است و هر کس خارج از این
آیین ها عمل کند بایکوت می شود.
حجاب تنها موضوع ممنوع در ترکیه نیست. بعلاوه، حجاب در بین سایر ممنوعیت ها
دارای بیشترین اولویت هم نیست. مشکل آزادی و دموکراسی نمی تواند به "آزادی
حجاب" کاهش یابد. به طور قطع، پوشش باید آزاد باشد و نباید هیچ کس به خاطر پوشش
حجاب یا عدم پوشش آن تحت فشار قرار گیرد. اما این امر بدان معنی نیست که حجاب و
دموکراسی مترادف هم هستند..
آرزوی ما اینست که روزی سازمان های سیاسی آزادیخواه و مردم سالاری گرا و غیر
ایدئولوژیک که به حاکمیت ملت معتقد هستند، بتوانند یکپارچه شوند یا دستکم در
موارد ضروری ائتلاف کنند. این همگرایی تاکتیکی فقط هنگامی می تواند بوجود آید و
موثر باشد که اپوزیسیون در یک جریان سیاسی پویا قرار گیرد و یک سرانجام تعریف
شده را هدف گیری نماید. در حال کنونی، هر سازمان سیاسی اپوزیسیون تاکتیک ویژه
خود را برای یافتن مسیر رسیدن به این سرانجام آزمایش می کند.
در عصرمدرن
نيز، دولت ها وحاكميتهاي ايراني، نه مانند خان ها و اربابان كلاسيك بلكه به
واسطهء نفت، از نمكي يادميكنند كه سر سفره است و يا
بيشتر آن را سر سفره مي‌آورند و انتظارشان نيز رضايت و
سكوت است نه انتقاد و اعتراض! نفت، اقتصاد گفتمان نمك است.فرزند مطيع، دانشجوو دانش آموز منفعل و ملت مظلوم در جوامع نفتي و نمكي به فرزند
شايسته، دانش آموزبرجسته و ملت قهرماني توصيف مي‌شود
كه قدردان است و تلاشگر در ايجاد نظمي كه سلطهءحاكميت
را مشروعيت بخشد.
جامعه بهاييان ايران، با انتشار بيانيه ای از به خطر افتادن جان پيروان آيين
بهاييت توسط جمهوری اسلامی ابراز نگرانی کرده است. در اين بيانيه با اشاره به
تدوين قانون جديد مجازات اسلامی که هم اکنون در مجلس هفتم در دست بررسی است
آمده که «اين لايحه اقليت های مذهبی از جمله بهائيان، يهوديان، مسيحيان و حتی
پيروان دين زرتشت را در خارج از مرزهای جغرافيايی ايران، تحت تعقيب قرار داده و
آنها را مجازات می کنند.»
اعمال محدوديت‌ها و ممنوعيت‌هاي سياسي براي استادان و دانشجويان و نهادها وتشكلها و تنگ كردن فضاي نقد و تفكر خلاق در محيط‌هاي علمي
عوارضي زيان‌بار برايكشور دارد كه كمترين آنها مهاجرت
نخبگان، تحميل فرهنگ سكوت، رشد بي‌تفاوتي و افراطو
فرهنگ پنهان در دانشگاه و جامعه است. اين مخاطره‌ها را بايد جدي گرفت و به محيطدانشگاه اطمينان و امنيت و اميد به آينده را بازگردانيد.
انشاءالله!
بدون نقد شجاعانه از گذشتهء فكرى خويش، و بدون گسست قطعى از سنت هاى ايدئولوژيک
(چه دينى و چه لنينى)، روشنفكران ما قادر به پل زدن بسوى آزادى، دموكراسى و
تجددّ نخواهند بود ـ روشنفكرانى كه ديروز با تأويل و تفسيرهاى خودسرانه، از
آيات قرآن، سوسياليسم و جامعه بى طبقه توحيدى استنتاج كردند و امروز با ابزار
"هرمنوتيک" مى خواهند از دل يک دين تمام خواه و توتاليتر، "مردم سالارى دينى"
يا "حكومت دموكراتيک دينى" استخراج كنند.
بايد همواره انديشيد که تلاش هاي ممتد از بهر «جدايي دين از حکومت»، امکان ها و
شرايط ايجاد فرمانروايي گيتايي ( سکولار ) را تضمين نخواهند کرد؛ زيرا تا زماني
که انسان در مقام برترين ارزشگذار و تعيين کننده ي نيکي و خوشي و شادمانيهاي
فردي خود بر شالوده ي تجربياتش به رسميت شناخته نشود و با احترام تمام به آن
ارج گزارده نشود، شکل گيري و دوام حکومت هاي ديني اجتناب ناپذير خواهد بود.
حتّا اگر فقها و مراجع تقليد و آخوندها از حضور عيني در سازمان هاي کشوري غايب
شوند، باز حکومت هاي برگزيده مردم مي تواند در حلقه ي محاصره اي اقتدار آنها
قرار بگيرد.
این
سوء فهم پیش آمده که می توان بر مبنای آراء و پیشنهادهای پاره یی از فلاسفه،
متفکرین و نظریه پردازان متأخر، به زبانی زنانه دست یافت که خواه ناخواه محمل
دنیایی دیگر است و طبعا ً در تقابل با جهان یکه و مسلط مردانه. فارغ از این که
این طرز نگاه مبتنی بر دو انگاری، یا ثنویت، است و ناگریز حاوی قضاوتی اخلاقی
که به ترجیح یکی بر دیگری خواهد انجامید و در نتیجه قدرتی سلطه گر را باز تولید
خواهد کرد، توجه به زبان به مثابه محمل هستی شناسی یی از نوع دیگر، و وسیله یی
برای مقابله با وضعیتی یک پارچه و قاطع که در زبان مسلط و رایج متشکل و متعین
گردیده است، مبشر اقتضائاتی تاریخی و ایجابی ست که مطالبات زنان فرهیختهء ما را
نیز بر نگاهی ژرف تر به موقعیت خود و دریافتی عمیق تر از وضعیت موجود استوار
کرده اند.
مصلحت بینی مومنانه و دلسوزی برای انقلاب و ملت و باور به این که ایران و
جمهوری اسلامی از خود ماست با همه فشارها و برنامه ریزی‌هایی که برای بیرون
راندن یاوران امام (ره) از صحنه وجود دارد، حکم می‌کند تا آن‌جا که میسور است
در عرصه حضور داشته باشیم. هرچند برخی درصددند که قبل از انتخابات سرنوشت کلی
مجلس آینده را با تمهیدات ناروای خود رقم بزنند.
تفاوت اساسی که بين دوره شاه و امروز وجود دارد، اين است که در دوره شاه، آزادی
های فرهنگی، آزادی های زندگی خصوصی و حتی تا حدی آزادی هنری، به استثنای زمانی
که وارد سياست می شد، که شرط بسيار بد و استبدادی بود، وجود داشت و شما می
توانستيد در عرصه هنر، مدرن ترين کارها را در ايران عرضه کنيد و مدرن ترين
تئاترها را در ايران به نمايش بگذاريد. همچنين بهترين فيلم ها در ايران نشان
داده می شد. کسی به زندگی خصوصی افراد کاری نداشت. کسی به مذهب ديگران کاری
نداشت. بهايی ها بر اساس حقی که داشتند، می توانستند آزادانه زندگی کنند.
۱۵۰
هزار يهودی آزادانه درايران زندگی می کردند و در بنای کشوری که بيش از
۲
هزار سال در آن زندگی می کردند، مشارکت داشتند.
شما دست کسی را بوسيديد که به محض رسيدن به قدرت، قانون حمايت از خانواده را
لغو کرد. هنوز يک ماهی از به ثمر رسيدن انقلاب اسلامی شما نگذشته بود که پانزده
هزار زن ايرانی در اعتراض به حجاب اجباری به تظاهرات پرداختند. آن زمان که
اشرار اسلام زده در کوچه و خيابان با گرز و کوپال وبا شعار "يا روسری يا توسری"
به شکار زنان بی حجابی می رفتند، که شما و هم مسلکانتان وعده ی آزادی در انتخاب
پوشش را به آنان داده بوديد، شما هيچگونه صدايی به اعتراض بلند نکرديد.
استالین به تنهایی تاریخ، سیاست و فرهنگ شوروی بین سالهای 1928تا 1953 را زیر
نفوذ خود
داشت. از 2000 نویسنده ای که در زمان او دستگیرشده بودند،حدود 1500 نفر از آنان
اعدام شدند. خودکشی های بیشماری میان شاعران دردهه بیست قرن گذشته نیز موجب
تعجب انظار
عمومی شده بود و در پایان، پس از مرگ استالین، از 600 نویسنده که بدون دلیل
مورد ظلم واقع شده بودند اعاده حیثیت گردید. استالین خود می گفت که ادبیات باید
از حزب برای مبارزه و پیروزی کمونیسم در جامعه حمایت نماید. در دههء 30 قرن
گذشته به ادبیات یک مسئولیت عظیم اجتماعی داده شده بود. تزهای طرح سوسیالیسم
رئالیستی غالبا متکی به نظرات استالین بودند که می گفت نویسندگان و مهندسان روح
و روان انسان ها هستند؛ یعنی، حتا خلاقیت ادبی دچار بوروکراتیسم دولتی شده بود.
امروزه، نه تنها نيروهاي سياسي ايران، بلکه نيروهاي مدني نيز، «هدف» خود را
خيلي خوب ميشناسند و کاملاً آشکار است که «اهداف جنبش سياسي و مدني ايران»
بخوبی روشن و حتي در جزئيات خود معين است. ولي آيا «استراتژي جنبش» را نيز به
همين خوبی روشن کرده ايم؟ آيا استراتژی مزبور مي تواند به اين بسنده کند که
«افراد موافق با اهداف جنبش بايد با هم متحد شوند؟»
مدرنيتهء ايرانی همچون ضو پيوند زده ای است که، ناقص و تقليل يافته، بر
ارگانيسمی که شناخت خود بر آن را از کف داده ل و ديگر آن را نمی شناسيم، پيوند
خورده است. اين عضو پيوندی حاصلی جز با خود بيگانگی و آئومی نمی تواند داشته
باشد. راه «تحول درون زا» را با شناخت واقعی ستيز تاريخی خود هموار کنيم. آن
گاه سنتی و مدرن به وحدت می رسند.
زماني
كهسايت رسمي نيروي انتظامي روي خروجي
خود خبري قرار داد مبني بر اينكه پسر شرور را درطرح امنيت اجتماعي بازداشت
كردند و براي مجازاتش لباس زنانه بر تنش كردند و در شهرچرخاندند ياد جمله هاشم
شاهرودي افتادم؛ جمله اي كه به مشهورترين اظهار نظر هاشميشاهرودي پس از تكيه زدن بر
مسند رياست قوه قضاييه گفته شد: (ويرانه اي از قوهقضاييه تحويل گرفتم) و
ناخوداگاه به خود گفتم بر سر اين ويرانه چه آمده است كهقضاتش براي تنبيه مجرمان به
۳۵
ميليون زن ايراني كه در اين كشور زندگي ميكنند توهينمي كنند.
باور كنيد "خيال ِ خوشي ها درمان ِ بدي ها نيست بل كه صد چندان بر زشتي ِ آن مي
افزايد". واقعيت هاي ِ زيست گاه ِ ما ملموس تر از آن است كه كساني را ياراي ِ
پنهان كردن ِ آن باشد. مي توان با توقيف و حبس و بند، سدي را در راه ِ شنيدن و
ديدن ايجاد كرد، اما فهميدن را هرگز نمي توان متوقف كرد. مي توان نديد، نشنيد،
راه نرفت، دهان بست، اما نمي شود نفهميد.
جنبش دينی
هرچه انقلابی تر باشد قدرتمدارتر
است. فاسد شدن آن تنها به فساد نقش آفرينان در صحنهء قدرت باز نمی گردد. قدرت
الزامات خود را دارد. نمی توان معبود خود را قدرت قرار داد و به بايست ـ نبايست
های آن گردن ننهاد، و نقد قدرت از پايگاه دينی مستلزم پارسائی است و آن پارسائی
که اراده کرده است تا با قدرت گيری همه گير شود و رونق گيرد، پيشاپيش بی مايه
گشته است. به زودی پرده بر می افتد و در می يابيم اين همان چيزی است که در
ادبيات ما آن را زهد فروشی خوانده اند.
مردان اغلب جوامع
مردسالاری که علاوه بر همسر يا همسران خود، با ديگر زنان نيز روابط جنسی و
عاطفی
داشته يا داشتن اين گونه روابط را منفی تلقی نمی کنند، همواره از زنان خود
خواسته
اند که بدانان وفادار باشند، اما مفهوم حفظ ناموس در ايران و برخی جوامع
همجوار، نه
فقط رابطه زناشويی بين زن و شوهر، که رابطه پدر و برادر و دايی را با مادر،
خواهر و
ديگر زنان خانواده نيز شامل می شود.
بربريتِ پدرسالار مي طلبد که قصاص و شکنجه در ملاء عام انجام شود ــ جايي
که مومنان حضور داشته باشند ــ که نشان مي دهد عمل تطهير اخلاقي، عملي طايفه اي
و
جمعي است. اين نوع مناسک خشونت بار در جوامع پيش مُدرن کارکرد تحکيم همبستگي
اجتماعي را داشته است. در جامعهء ديني، همبستگي اخلاقي هرگز از راه قرارداد
ميان
افراد آزاد و برابر صورت نمي گيرد، بلکه از طريق مناسک تطهير کننده است که
همبستگي
اخلاقي ابقا مي شود.
متأسفانه امروز ایران از داشتن روشنفکران و کوشندگان «رهایی بخش» محروم است.
آنها که هستند ـ از يکسو ـ هنوز نتوانسته و نمی توانند رابطهء باورمندی با اصول
بنیادی دمکراسی برقرار سازند، و هرچند از دمکراسی و حقوق بشر سخن می گویند اما
حاضر نیستند حتی نام مخالف فکری خود را نیز بر زبان آورند، و در تحریف تاریخ
گوی سبقت را از هم می رباید، چه رسد به اینکه در یک رقابت دمکراتیک شرکت جویند؛
و، اگر چه رژیم سیاسی کنونی ایران را ناقض حقوق بشر و ضد دمکراسی معرفی می
کنند، اما خود بهتر از آن عمل نمی کنند. از سوی دیگر، آنها نتوانسته اند با
لایه های گوناگون جامعه ارتباط منطقی برقرار سازند.
يزدی بجای آنکه از
فرمایشی و سرپائی بودنمحاکمات
چند دقیقه ای، نبود مطلق حق دفاع متهم ازخود و محکوم کردن چنین شیوه قرونوسطائی
سخن بگوید، افسوسش مطلقا از این جنبه است که کشتن وی به آن صورت سبب شد تااطلاعات
ارزنده ای که این نخست وزیر 14 ساله شاه داشت، با او بگور برود! با این حسابقاعدتا
هویدا را باید خیلی هم خوش شانس بشمار آورد و او باید خیلی هم متشکر از ترور
کنندهاش باشد
که توانست او را از قیدحیات و فروافتادن به چنان جهنمی که برای تخلیهاطلاعات
او دراتنظارش بود نجات دهد!
از سال 83، حدود 13 شركت (PAP)
مسووليت توسعه اينترنت پر سرعت در كشور را با سرمايه گذاري 200 ميليارد تومان
بر عهده گرفتند، ولي تصميم ناگهاني دولت در خصوص ايجاد محدوديت براي اينترنت
پرسرعت تا سقف 128 كيلو بابت بر ثانيه و ارايهء پهناي باند با قيمتي چند برابر
قيمت تمام شده به اين شركت ها، باعث شد تا بخشي از اين شركت ها با ضرر و زيان و
حتي ورشكستگي مواجه شوند.
در «شهر اسرار» جای چون و چرا و تحقيق و سنجش نيست. «دانش گذشته»، آميخته با
استوره و افسانه و آئين و سنت و باور و اغراق، بصورت بسته ای غير قابل تحقيق،
در کمين آدمی نشسته است و فرزند آدمی ـ در چنبره ای دور از حاکميت علم ـ محکوم
به «عادت کردن» به آن است. منابع همه قدسی اند و چون و چرا نکردنی. به اصولی
آمده از اعماق تاريک و پنهان و مرموز گذشته نمی توان شک کرد، و حرف آخر را همان
اول زده اند.
مميزي قدرت نقد را سترون مي كند. اجازه نمي دهد رابطهء ديالكتيكي اثر و واقعيت
مورد ارزيابي قرار گيرد . نگاه انفعالي و عكس بردارانهء آن با پرسش هاي جدي
روبرو شود. اين وضعيت تلخ سال هاست سينماي ما را در حلقهء مسدودي گرفتار كرده
است. فيلمي كه در دايرهء منع قرار مي گيرد تبديل به اسطوره مي شود. همه از قبل
عاشق آن مي شوند و با بغضي در گلو در مورد آن سخن مي گويند. در حالي كه ممكن
است اين فيلم از نظر مضمون، زبان هنري و پيشنهادي كه ارائه مي دهد فاقد ارزش
هايي باشد كه دوستداران آن به ديگران به سادگی تحميل مي كنند.
دین باوران،
خصوصا شیفتگان دولت،
می کوشند اختيار را در جايگاه فراتر بنشانند،
و مفهوم مهم آزادي- كه در
شمار مهمترين مفاهيم فلسفه سياسي- اجتماعی است- را يكسره در حيات طبيعي محض ،
تفسير و تحليل نمايند. آگاهانه وارد این مناقشه و تأمل میشوند که گوئی در جائی
که اختیار وجود دارد ، آزادي يكسره فاقد ارزش است و آنچه اهميت و برجستگي دارد
، همانا اختيار است. البته آن اختیاری که فقط درمفهوم دین برای فرد مشخص شده
است.
پنهان کردن مشروع‌ترین رابطه انسانی و طبیعی‌ترین خواسته‌های سن و سال جوانی،
جامعه ایران را به جامعه‌ای ریاکار تبدیل کرده است، با فرهنگ زیرزمینی
پیچیده‌ای که
به نام مقابله با گیر بازار حکومت، در آن همه چیز مشروع است، از دست به دست
کردن سی
دی رابطه شخصی یک هنرپیشه تا فروش میلیونی و خیابانی صحنه‌های رابطه جنسی با
دخترهای 13 ساله. تعدد زوجات به تعدد دوست پسر و دوست دختر تبدیل شده است و
خیابان
عشق، اگر مستقیم به رختخواب نرسد به هیچ جا نمی‌رسد
با وجود همه مخالفت ها، این دیکتاتور که هشت فرزند دارد که پنج تایشان از
همسرش،
دالیا سوتو دل واله، است، نزد بعضی از کوبایی ها همچنان محبوب است و دلیل آن می
تواند دو چیز باشد که در سیستم حکومت کاسترو به آن توجه شده بود: تحصیل و
بهداشت.
این در حالی است که در هتل های کوبا همچنان فقط به روی خارجی ها باز است و
یادمان
باشد که این روش همان حکومت دیکتاتوری بود که کاسترو در ماه دسامبر 49 سال پیش،
آن
را سرنگون کرد.
من شخصآ بدلیل ضرورت کار تحقیقی ام، بسیاری از نوشته های گروهها و شخصیت هایی
مانند چامسکی را در چند سال اخیر مرور و پیگیری کرده ام ولی متاسفانه هیچ نوشته
یا اظهار نظر جدی از این افراد در مورد رشد پدیده مهل اسلامی و
خطرات بالفعل و بالقوه آن در ایران و عراق و لبنان و فلسطین و دیگر کشورهای
منطقه پیدا نکرده ام. به نظر میاید از دیدگاه این گونه افراد منتسب به "چپ"،
اصولا بنیادگرائی مذهبی - اسلامی وجود خارجی نداشته و اگر هم دارد، کمیت ناچیزی
را شامل می شود که چندان ارزش بحث و گفتگو را ندارد.
تاريخ جوامع اروپائی گواه براين امر است که اگر «اصول قانون اساسی
» بر پايه ايدئولوژی و يا مکتب تدوين شده باشد، صرفنظر از اينکه آن مکتب و
ايدئولوژی کدام مکتب و يا ايدئولوژی باشد، چون نمی تواند نسبت به ايدئولوژی ها
و مکتب های ديگر « بی طرف» باشد، طرفداران مکتب ها و ايدئولوژي های ديگر به
انسان های درجه دو تبديل می شوند. بخاطر جلوگيری از بوجود آمدن چنين وضعی ،
دمکرات ها و آزاديخواهان به اين نتيجه رسيده اند که قانون اساسی بايد نسبت به
مکتب ها و ايدئولوژيها، بی طرف باشد.
بايد واقع بين بود و پذیرفت که گردهمائی نمونه وار کوشنده گان سياسی، اجتماعی،
فرهنگی و اتنيک ايران؛ عليرغم گوناگونی آرمان، آرا و عقیده ، زير يک سقف و طرح
آزادانه نظر ها، خواست ها و نيازها در فضائی مناسب همراه با گفتگوی شفاف
در باره مواضع يکديگر، با همه ی ضعف ها و نارسائی هائی که داشت، يک گام بلند
به سوی هم رأیی ملی و در مسير برپایی "نهاد ملی" و دست يابی به سکولاريسم، صلح،
دموکراسی و حقوق بشر برای ايران بوده است.
به عقيده من، مفاهيمي
همچون دموکراسي و حقوق زنان را مي
توان در راستاي جنبش روشنگري فهم کرد. در واقع، اين روشنگري بود که توانست با
احترام به مفاهيمي همچون «فضيلت اجتماعي» به اين نتيجه برسد که، به عنوان مثال
،دموکراسي بالاترين ارزش اجتماعي است.
همهء جنبش هاي دموکراتيک اجتماعي بويژه از دههء
60
ميلادي به اين سمت را مي توان جنبش هايي دانست که در چارچوب همين پارادايم
روشنگري حرکت مي کنند.
چرا امثال خميني و احمدي نژاد انقدر ضد سکولاريسم هستند؟ آيا شرط لازم عدالت
اين نيست که دولت از قدرتش براي تحميل مذهبي خاص بر مردم سود نجويد و، در
نتيجه، دولت از ايدئولوژي و مذهب جدا باشد؟ آيا اين «مشکل» مشابه «عدالت
کمونيستي» نيست که جايگاه خاصي براي معتقدين به ايدئولوژي کمونيسم قائل بود، از
«جدائي دولت و ايدئولوژي» پشتيباني نمي کرد و، در نتيجه، امتيازات ويژه براي
کمونيست ها در نظر مي گرفت که بالاخره به کسب ثروت و قدرت ناعادلانهء آنها،
بخاطر تعلق به ايدئولوژي معين، انجاميد؟
در مورد انسان ها
و در جهان پيشرفته و دوران مدرن، عدالت طلبی ابعادی پيچيده به خود می گيرد و
تنها به برخورداری از عدالت به منظور برآورده شدن نيازهای اوليهء انسان خلاصه
نمی شود؛ بلکه برابری امکانات گوناگون از جمله امکان آموزش، اشتغال، استفاده از
خدمات درمانی و بهداشتی، امکانات تفريجی و... است که ميزان تحقق عدالت در جامعه
ای را می توان با آنها محک زد. افزون بر اينها، دسترسی به اطلاعات و آزادی در
انتخاب نيز در زمرهء خواسته های عدالت طلبانهء انسان معاصر بشمار می آيد.
واقعیت عریان زنان خود سوخته را نه می توان انکار کرد نه کتمان! بلکه برخورد با
آن نیازمند مدیریتی تواناست که، با تکیه بر نظریات کارشناسان خبره، گره از
مشکلات این زنان که می سوزند اما دیگر نمی سازند و دیگر نمی توان آنها را با
افسانه سنگ صبور بودن از حقوق ابتدایی شان محروم کرد، باز کند.
به گمانم باید
طرحی نو در انداخت. کاش مدیریتی که مصیبت این روزها را طول وعرض پالتو ها وچکمه
های زنان می داند قدری هم به این زنان می اندیشیدـ
فقط قدری!
نتيجهء اعلام اين
اصل، فراز آمدن خمينی به مقام پيغمبری و خدائی، فرود آمدن استبداد مطلق رسمی در
کشور، بی اعتباری هر قانون و ضابطه، و پايمالی مطلق هرگونه حقوق مردمی برای
دخالت در امور کشور است. جدال جناح ها و اعلام اين اصل، برخورد نيروهای پسرفته
و پيشرفته با هم نيست، جنگ جناح های واپسگرا برای فراچنگ آوردن قدرت، سرپوش
نهادن بر شکست سياست های حکومت و پذيرش بيهودگی اسلامی کردن کشور و هدر دادن
نيروهای مردمی در طول چيرگی اين حکومت غير مردمی است.
حاکمیت سه دهه گفتمان استبداد دینی در ایران، نتوانسته است ادبیات مطرح فارسی
زیان سکولار و لائیک را، به ویژه در خارج از کشور، مقهور خود سازد. به وارونه،
رویکرد و حضور سنگین و نیرومند گفتمان لائیک و سکولار در ادبیات فارسی امروزین،
به ویژه در خارج از کشور، به روشنی نشانگر ظرفیت آن جامعه در گذار به سکولاریسم
و جایگاه روشنفکران و نویسندگان ایرانی در اشاعه آن است.
پیش از
انقلاب عمده ترین سمت گیری ها یا شالوده های مستحکم
«سوسیالیست
– سنتی – مذهبی»
داشتند،
یا «مذهبی- سنتی»، و یا «غربی- اولترا اوانگارد». ترانه نوین، برای بخش نخستین
فرآورده ای بشمار میامد همچون کالایی وارداتی که از "غرب جهانخوار" هجوم آورده
بود...
من در سال های نخستین تبعیدم با افرادی از این "رفقا" برخورد و آشنایی داشتم که
می گفتند که از سوی رهبرانشان دستور و گوشزد داشتند که، اگر دوستار ترانه های
فارسی هستند، به جای گوش دادن به "داریوش" و "گوگوش" و "ابی" و.... به "بنان" و
"مرضیه" و "پروین" و... بپردازند.
اندیشهء حاکم بر مسیحیت همانی است که در اسلام نيز حاکميت دارد، هرچند که برخی
از برداشت های اين دو دين اندکی با هم متفاوتند. اما این تفاوت در برداشت ها
تغییری در اعتقاد برتری «زمان باقی و ارزش هایش» بر «زمان فانی و خواری هایش»
نمی دهد. در اسلام نيز خوشی ها و لذت های دنیوی انسان را گرفتار فنا می کنند و
بیشتر پای بند دنیايش می سازند. در واقع، الله در قرآن، توضيح می دهد که با
دادن نعمت های دنیوی و لذت های دنیوی به کفار، آنها را غریق همین دنیای فانی
می سازد و، سپس، در جهان باقی آنها را به همين خاطر کیفر داده و گرفتار دوزخ می
کند.
انقلاب نه تنها فرزندان خودش، بلکه نوه رهبرش را هم می خورد.... انقلاب دهها
زندانی سیاسی را آزاد کرد، بعدا آنها دو گروه شدند، یا زندانبان شدند، یا توسط
هم سلول های قبلی شان اعدام شدند.... شعار انقلاب استقلال، آزادی، جمهوری
اسلامی بود، «آزادی» بخاطر « استقلال» و « جمهوریت» بخاطر «اسلامیت» مشکل
پیدا کرد.... انقلاب ایران اسلام را هم به تمام دنیا صادر کرد، فقط ملت خودمان
بی دین باقی ماندند.... اعضای شورای انقلاب در سال 57 صلاحیت عضویت در شورای
محل خودشان را در سال 1386 ندارند.
آیا این همه ی دلیل «خروشیدن شما در وقتی» و «سکوت شما در اوقاتی دیگر»
است؟!آیا این همه‌ی «منطق شما در وقت پاسخ دادن به پرسش ساده‌ی
من» است که «بر اساس چه ملاکی گاه می‌خروشید و گاه سکوت می‌کنید؟!» این که:
بسته به آن است که نوه‌ی «کدام بنده‌ی خدا» باشی!
آیا پشتگرم به چنین «نگره‌ی تبعیض‌آمیز» و «فهمی‌چنین ناروا از دین» می‌خواهید
که همچنان بر من و بر فرزندم حکومت کنید؟!... آیا حقیقتآ منتظرید که ما و
فرزندان‌مان، فریادهای «وا اسلاما و وا اخلاقا»ی تان را باور کنیم؟!
به خودم دلداری می دادم که شاید جوابیه از طرف یک گروهی با اسم مشابه باشد .
آخرش دل به دریا زدم و با سرور عزیزم آقای سید علی صالحی تماس گرفتم . هرچه
باشد دبیر کانون نویسندگان می توانست من را از پارادوکس های بوجود آمده نجات
دهد . آقای صالحی از انتشار جوابیه به محمد قوچانی اطلاع داشت ولی از متن نوشته
شده در جوابیه بی اطلاع بود . او از قیصر امین پور به نیکی یاد کرد و از دوران
مشترک جوانی در اهواز و...
ايجاد سومين جنبش بزرگ فکری (پس از
«عرفان» و «مشروطيت») نياز مبرم روزگار ماست، و برآوردن اين نياز را تنها از
انديشه ورانی انتظار بايد داشت که ديگر به سوی «عرفان» ـ يعنی مکتب تربيت «فرد»
ـ باز نگردند و، در ضمن بهره گيری از اصول دوگانهء مشروطيت ـ يعنی: «جداسازی
دين از حکومت» و «شنانيدن هويت ملی به جای هويت مذهبی» ـ، به انديشه ای روی
آورند که بر پايهء ناسيوناليسمی تجدد خواه استوار باشد.
برای نخستین بار، پس از نزدیک چهارده سده، ما دیگر قربانی جغرافیای خود ــ
سرزمینی گشوده بر امواج بیابانگردان ویرانگر (از سده هفتم تا چهاردهم) و در
همسایگی قدرت های استعماری خارجی (در سده های نوزدهم و بیستم) ــ نیستیم. با
نمایشی که اسلام، به عنوان اداره کنندهء جامعه و حکومت، داده است دوران قربانی
تاریخ هزار و چهارصد ساله بودن نیز به پایان می رسد. در عرفیگرا (سکولار) ترین
جامعه (و نه حکومت) خاورمیانهء اسلامی، مردمی که تراژیک ترین تاریخ و بالا ترین
تجربهء تاریخی را در این گوشه جهان دارند، می آموزند که مذهب را به خانه و مسجد
ببرند.
بسياري از کساني که تجربهء استبداد سياسي و فکري کمونيسم، يا اسلامگرائي، را از
سر گذرانده اند تصور مي کنند که دليل اصلي استبداد آن سيستم ها، آرمانگرائي
آنها بوده است و، در نتيجه، به نفي آرمانگرائي مي رسند. واقعيت اين است که
ليبراليسم، چه در زمينهء اقتصادي و چه در زمينهء سياسي، حتي بسيار آرمانگرا تر
از «اتوپيسم کمونيستي» بوده است و آنچه تجربهء دموکراسي هاي غرب را از ديگر
تجربه ها جدا مي کند باور آن به «جامعه باز» است.
با حمله به سفارت امریکا در تهران و اشغال آن، مذهبیون توانستند با احساسات ضد
امریکائی چپ ها بازی جدیدی را آغار کنند و آنان را چند صباحی ديگر آرام نمايند.
چپ ها، تا حدود یکسال بعد ار شروع جنگ ایران و عراق، وقایع رخداده در ایران را
با تئوری «انقلاب فرزندان خود را می بلعد» برای خود حلاجی می کردند. و تنها بعد
از اعلام جنگ مسلحانه از طرف «مارکسیست های اسلامی» بود که جنگ قدرت به نفع
مذهبیون به پایان رسید. در آن لحظه بود که زنان ایران خود را در اسارت، و چپ
ایران خود را فریب خورده و تنها، یافتند. با اين همه، آنها نقاط اشتراک خود با
سران جمهوری اسلامی را نه از دست دادند و نه به باز بینی آنها پرداختند.
پرنيسپ و اصول يك جامعه سكولار غير مذهبى، كه در قانون اساسى سوئد پيش
بينى شده است، بايد بطور كامل در مورد همه شهروندان و از جمله مهاجرين صدق كند.
اين
حداقل انتظارى است كه از يك جامعه متمدن امروزى ميتوان انتظار داشت.اسلام در
تشابه با ساير مذاهب، يك انتخاب آزاد فردى براى انسانهاى بالغ ميباشد. هرگونه
دخالت
جريانات اسلامى در فعل و انفعالات رسمى در جامعه ـ از جمله در مدارس و در رابطه
با
كودكان ـ بايد مطلقا ممنوع
گردد.
آیا در یک جامعه ایکه عدالتخانه اش تنها به اتکای سنت یا خرافه یا سیاست دینیو دین سیاسی بهوسیلهء چند صد آخوند بی سواد قسی القلب اداره می شودو امر بسیار ظریف وپیچیده و خطیر و پرمسئولیت عدالت را که ـ به ویژه
درجهان امروزـ
مستلزم آگاهی و دانش و تخصص ووجدان کاری و
شرافتشغلی انسان هایمسئول و آموزش دیدهو
سالم و مجرب است
بهمشتی واپس ماندهو نادان سپرده اند، می توان از اجرای عدالتسخن گفت؟
می
دانم که «اینجا» دیگر نشانی از یورش شبانه و ماموران بی سیم به دستی که گونی
هایشان را آماده جمع آوری اسناد و مدارک ـ یعنی دفتر یادداشت، آلبوم عکس، نوار
و فیلم و... ـ می کنند نیست ولی شاید فردا باز بخواهم از این جا به جای دیگری
بروم! چرا بارم را سنگین کنم؟.. بگذار همانجا بمانند، لابلای خاطرات غبار گرفته
و تیره و تار آن سال ها... برای همین، این یادگارها دیگر ـ در آستانهء چهل و دو
سالگی ـ برایم چندان ارزشمند نیستند. به از دست دادن عادت نکرده ام ولی دیگر
نمی خواهم چیزی را از دست بدهم...
حملات نظری نوانديشان مذهبی در ايران هميشه «حکومت دينکاران» را آماج خود قرار
داده و هرگز به سست کردن مبانی «حکومت مذهبی» نپرداخته است. يعنی، آنها همواره
کوشيده اند ـ در عين تظاهر به حکمت گوئی و فلسفيدن ـ صرفاً و مستقيماً مبانی
مشروعيت انحصاری فقها در امر حکومت کردن را مورد پرسش قرار دهند و نه
بيشتر؛ و لذا کوشش نظری آنها نيز تنها در اين
حوزهء تنگ و باريک معنا می گيرد.
هند پس از استقلال با به رسميت‌شناختن نـهـادهاي مدني، انتخابات آزاد، مطبوعات
مستقل و تن‌دادن به دموكراسي، شرايطي را به‌وجود آورد كه حاصل آن رشد و توسعه و
عبور از عقب‌ماندگي را در پي داشت، اما در پاكستان درست بر عكس هند بود.
نـزاع‌هـاي سـيـاسـي، فـرقـه‌اي و مـذهـبـي از يـك‌سـو و حـاكـميت نظاميان از
سوي ديگر پاكستان را از منظر توسعه اقتصادي و سياسي بسیار عقب انداخت.
تجربه ثابت کرده است که عملا امکان مذاکره از درون و رسیدگی به شکایات از طرق
سازمان های داخل کشور وجود ندارد و هیچ نهاد مستقل و بی‌طرفی در درون کشور
برای رسیدگی به شکایات وجود خارجی ندارد. بنابراین، باید از ظرفیت های تعهدات
بین‌الملل ایران استفاده نمود. تجربه نشان داده است که تشویق به تحریم یا
مشارکت گسترده‌ی مردم در انتخابات، تاثیری در تغییر رفتار حکومت ایران در
برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه ندارد. امروز وقت آن فرارسیده است که به
انفعال سیاسی پایان دهیم و به مدد قوانین و مقرارت بین‌المللی، رهبری ایران و
دستگاه تحت امرش را به رعایت قانون و عدالت مجبور سازیم.
فردای تسخیر سفارت آمریکا، مهندس بازرگان و دولت او استعفا داده و امام خمینی
شورای انقلاب را مسئول اداره کشور کرد. اگر در حوزه سیاسی، استعفای دولت موقت
منجر به یکدست شدن حکومت و تغییر فراوان در سیاست
ها شد اما برای زنان چیزی تغییر نکرده بود. زیرا نهضت آزادی و نیروهای موسوم به
ملی مذهبی در نگاه به زنان تفاوتی با نیروهای حامی امام خمینی نداشتند. ديگر
حجاب به انتخاب گریز ناپذیر زنان بدل شده بود.
ایران یکی از موضوعات در کارزار انتخاباتی ست. جان مک کین جمهوریخواه
می‌خواهد ارتش آمریکا را به شدت تقویت کند و تمام گزینه‌ها را نیز در رابطه با
مناقشه ی اتمی ایران باز بگذارد. برای او مبارزه با تروریسم در اولویت قرار
دارد. باراک اوباما، برخلاف هیلاری کلینتون دیگر نامزد حزب دمکرات برای
انتخابات ریاست جمهوری، می‌خواهد بدون هیچ پیش شرطی بر سر میز مذاکره بنشیند و
به جمهوری اسلامی، در قبال کوتاه آمدن اش در برنامه ی هسته‌ای، پیشنهاد عضویت
در سازمان تجارت جهانی و دیگر مشوق‌های اقتصادی را بدهد.
(رادیو
صدای آلمان)
لغو تبعيض جنسيتی يكی از دشوارترين و در عين حال چالش بر انگيزترين پايه های
رفع تبعيض است، چرا كه سنت تبلور يافته در ساختار حكومت دينی، هر چه را بناچار
بر تابد، اين يكی را بر نخواهد تافت و با قدرت تمام از مهمترين ركن هويتی خود
دفاع می كند. امتياز وری مردانه است كه كل ساختار پدرسالارانه ای را كه حكومت
دينی بر آن بنا نهاده شده به چالش می كشد. از اين منظر مسئله ی آزادی و حقوق زن
يكی از چالش برانگيزترين مباحث ستيزگران با روند سكولاريزاسيون است.
بعضي از فمينيستهاي سکولار به زنان ايران توصيه ميکنند که به جاي قيام عليه
مردسالاري اسلامي تلاش بکنند که مردسالاري اسلامي را «زن دوست» بکنند، به جاي
سرنگوني ولايت فقيه تلاش کنند که خود بر مسند اجتهاد بنشينند و نظام استبدادي
ولايت فقيه را از مرگ حتمي نجات بدهند، به جاي «جدايي دين و دولت» تلاش بکنند
که «قرائت هاي زن دوستانه از قرآن» به دست بدهند و اسلام را فمينيستي بکنند.
اما اين نسخه، که مدت 15 تا 20 سال است از طرف فمينيستهاي پسامدرن و
گفتمانپردازان پيچيده مي شود، به جايي نرسيده و زنان ايران با کينهء روزافزون
به مبارزه با مردسالاري ديني ادامه ميدهند.
روز شنبه گذشته سی و هفتمين سالگرد تولد فداييان خلق ايران ـ اکثريت در شهر بن
ـ آلمان برگزار شد که در واقع سی و هفتمين سالگرد سازمان چريک های فدايی خلق
ايران بود که از سال
۱۳۴۹
شمسی از جنگل های سياهکل مبارزات مسلحانه خود را بر عليه رژيم شاهنشاهی ايران
آغاز کردند. اين سازمان در جريان انقلاب و مدت ها بعد از انقلاب تنها جريان
سياسی چپ ايران بود که از نيرويی مردمی و توده ای چشم گيری برخوردار بود. بعد
از انقلاب ايران اين سازمان به پشتيبانی از انقلاب مبارزه مسلحانه را کنار
گذاشت و به حمايت از خط ضد امپرياليستی رهبری انقلاب پرداخت که همين امر موجب
تجزيه و انشعاب سازمان چريک های فدايی خلق ايران شد که به دوجناح اقليت و
اکثريت تقسيم گرديد.
برای اینکه تنها همین چند جمله از زبان بانویی چون فرخ رو پارسای در کتابی بقلم
و تالیف یک زن مدعی آزادیخواهی، و با همکاری همسر و فرزندان آن بانو، بعنوان یک
اثر تاریخی ثبت بشود، اگر جمهوری اسلامی چندین میلیون دلار هزینه کرده باشد کم
است؛ زیرا آنهایی که از حسین بن علی «سیدالشهدا» ساخته و بقول خودشان بوسیلهء
آن پایدار مانده اند بهتر از ما می دانند که ساختن یا فرو ریختن یک نماد چه
اهمیتی دارد و اگر آنها بتوانند یکایک افراد نامدار و آبرومند و والا مقام ما
را بگونه ای مزورانه به کثافت بکشانند چه خدمت بزرگی به اسلام ناب محمدی خمینی
کرده اند.
اگر در چارچوب مقایسه‌ای نگاه کنیم، آنچه دربارهء ایران، در مقایسه با دیگر
کشورهای نیمه استبدادی جهان، منحصر به فرد است، «قانون اساسی» این کشور است.
برای نمونه، برخی از کشورهایی که انقلاب رنگی داشتند را در نظر بگیریم:
صربستان در سال
۲۰۰۰،
گرجستان در سال
۲۰۰۳،
و انقلاب نارنجی در اوکرائین در سال
۲۰۰۴.
آنچه دربارهء تحول در همه این کشورها جالب است این است که آنها نیازی نداشتند
که قانون اساسی را تغییر دهند تا تحول عمیق دمکراتیک داشته باشند و این یک
مزیت خیلی بزرگ برای آنها بود. نقیصه‌ی بزرگی که ایران دارد این است که هیچ
راهی برای دمکراسی واقعی بدون حذف آن عبارت در متن قانون اساسی که رهبر را به
عنوان رهبر تعریف می‌کند، وجود ندارد.
حقیقتی که اسباب شگفتی است این است که به موازات فروکش کردن ایده ئولوژی ها و
مجادله های فکری سده ی نوزدهم در مغرب زمين، دولت های نوظهور آسیا و آفریقا
سرگرم تدارک ایده ئولوژی ها تازه ای، با جاذبه های متفاوت، برای مردم خود
هستند... ایده ئولوژی های سده نوزدهم، جهانشمول و بشر دوستانه بودند و به دست
روشنفکران طراحی می شدند. ایده لوژی های توده ای آسیا و آفریقا، محلی اند و
آفریده ی رهبران سیاسی و ابزار کار آنان. نیروهای محرک ایده لوژی های سده ی
پیش، برابری اجتماعی، و آزادی به معنای وسیع کلمه بود، در حالی که سلسله جنبان
ایده لوژی های جدید توسعه ی اقتصادی و قدرت ملی است.
نقش آمريکا در جنگ هاي سرد و گرم با اردوگاه شوروي و جنبش های کمونيستي آن
اردوگاه، پس از جنگ جهاني دوم به تدريج عوض مي شود. آمريکا در خاورميانه به طور
فعال به حمايت از
رژيم هاي خودکامه اي مي پردازد که نيروهاي دموکراتيک سکولار و کمونيست ها را
نابود
مي کردند... آمريکا از يک سو در
اتحاد با رژيم هاي خودکامهء نظامي و راستگراي مدافع غرب، و از سوي ديگر در
اتحاد با
نيروهاي بنيادگراي اسلامي و ضدکمونيست (نظير جريان هاي وهابي و حتا در دوره اي
اخوان
المسلمين) موفق شد ريشهء سکولاريسم دموکراتيک را در منطقه بخشکاند.
