تلاشی برای عبور «نرم» از استبداد دينی

گفتگو با مهرداد درویش پور

گفتگوگر: سایت خودنویس

خودنويس: دکتر مهرداد درویش‌پور که علنا مخالف ارتباط گیری اپوزیسیون با «نئوکان‌»ها و منتقد حضور حامیان با سابقهء مدیریت کودتا در میان مجموعه‌هایی است که مدعی مخالفت با حمله نظامی هستند، می‌گوید که «انتخابات آزاد» تلاشی است برای عبور «نرم» از استبداد دینی حاکم در ایران: «ایدهء انتخابات آزاد خواستی ساختار شکنانه اما مسالمت جویانه است که گسترده‌ترین قدرت بسیج را داشته و کم هزینه‌ترین راه تحول سیاسی در ایران است.» روز جمعه ۲۰ ژوئیه، دکتر مهرداد درویش‌پور در بروکسل درباره گزینه جمهوری‌خواهی و استراتژی انتخابات آزاد سخنرانی کرد؛ جایی که چندی قبل میزبان گروهی از فعالان سیاسی در «کنفرانس بروکسل» بود. درویش‌پور، استاد دانشگاه در سوئد و  عضو شورای هماهنگی «جمهوری خواهان دموکرات و لاییک ایران» است که از رفتن به کنفرانس‌استکهلم خودداری کرد و در کنفرانس بروکسل حضور نداشت. با او در بارهء «گزینهء جمهوری ‌خواهی و استراتژی انتخابات آزاد» و نیز تفاوت ‌نگاهش با برگزار کنندگان کنفرانس‌های استکهلم و بروکسل گفتگو کرده‌ایم.

پرسش: آقای درویش پور، بحث انتخابات آزاد که مورد نظر شماست با توجه به مقاومت هایی که جمهوری اسلامی از خود نشان خواهد داد چگونه امکان عملی شدن دارد؟

پاسخ: نخست اشاره کنم آن چه می گویم بیشتر باورهای شخصی من است، گرچه فکر می کنم بخش مهمی از جامعهء جمهوری خواه در این باورها همداستانند. به گمان من در یک معنا

- انتخابات آزاد هم استراتژی است و هم تاکتیک.

- خواست انتخابات آزاد نشانگر تمایل ما در رویکرد به دمکراسی واقعی و فراگیر به جای "دمکراسی هدایت شده" است.

- علاوه بر آن، انتخابات آزاد گزینشی است مسالمت آمیز در برابر شعار التزام به قانون اساسی و اصلاح نظام، از يکسو، و رویکرد به روش های خشونت بار، جنگ داخلی و حمله نظامی، از سوی ديگر.

- به عبارت دیگر تلاشی است برای عبور "نرم" از استبداد دینی حاکم در ایران.

- همچنین راهکار انتخابات آزاد شعاری است برای همرایی عمومی در جامعه.

- این نشان می دهد که ما، به عنوان جمهوری خواهان طرفدار جدایی دین و دولت، تنها برای ارزش های جمهوری خواهی و به قدرت رسیدن  جمهوری خواهان پیکار نمی کنیم و در پی حذف دیگر گرایش ها سیاسی نیستیم، بلکه شعاری را پیش رو می نهیم که مشروطه خواه و جمهوری خواه، دین گرا و غیر دینی، چپ و راست و گروه های اتنیکی تحت ستم، همه از آن سود می برند و می توانند به نسبت وزن سیاسی اشان در آن شرکت کنند.

- در عین حال ایدهء انتخابات آزاد خواستی ساختار شکنانه، اما مسالمت جویانه، است که گسترده ترین قدرت بسیج را داشته و کم هزینه ترین راه تحول سیاسی در ایران است.

- انتخابات آزاد، به عبارت دیگر، پروژه ای است که به جای اصلاح از درون و یا تغییر رژیم از بیرون توسط قدرت های خارجی، راه سوم تحول طلبی را از طریق گردن نهادن به رای مردم پیش رو قرار می دهد.

- شعار انتخابات آزاد تولید وحشت نمی کند و زمینه را برای یک رقابت سالم باز می گذارد.

- نهادینه کردن شعار انتخابات آزاد بهترین گزینه در برابر پروژه های طرفداران اقتدار دینی، موروثی و یا مسلکی است.

پرسش: آیا جمهور ی اسلامی به سادگی به آن تن خواهد داد یا نه؟

پاسخ: پاسخ از پیش روشن است.

- جمهوری اسلامی ایران که حتی نتایج انتخابات سال 88 را تحمل نکرد. چگونه ممکن است به انتخابات آزاد، آن هم زیر نظر مراجع بین المللی، تن دهد؟

- تنها زمانی که توازن قوا به سطحی رسد که نوعی از "قدرت دوگانه" در کشور شکل گیرد ممکن است این عقب نشینی صورت گیرد.

- این فرایند نیز جز با حضور یک اپوزیسیون نیرومند و خیزش عمومی مردم در چالش استبداد دینی میسر نخواهد بود.

- انتظار انتخابات آزاد در چهار چوب این حکومت، و در شرایطی که نخست وزیر پیشین آن نیز  با خشونت حذف شد و اعتراص میلیونی مردم نیز پاسخ نگرفت، نوعی شوخی است.

- اما این بدین معنا نیست که ما برگزاری انتخابات آزاد را تنها به فردای تغییر این نظام موکول کنیم.

- تجربه کشورهایی همچون لهستان، آفریقای جنوبی، شیلی و بسیاری دیگر نشان میدهد که رویکرد انتخابات آزاد می تواند خود طریقی برای تغییر نظام باشد. فشار بین المللی، خیزش مردم و افزایش شکاف در حکومت می تواند راه حل های بینابینی را  نیز پیش رو قرار دهد.

- این که در ایران مسیر تحول چگونه پیش خواهد رفت، قابل پیش بینی نیست. بهر رو، اگر مدل افریقای جنوبی و دیگر کشورهای مشابه در ایران قابل تحقق نباشد، برگزاری انتخابات آزاد سرنوشت کشورهایی را پیدا خواهد کرد که در آنها بعد از سرنگونی دیکتاتورها امکان برگزاری آن فراهم شده است.

- دلیلی ندارد ما از پیش دست خود را ببندیم و تنها به یک نوع از برگزاری انتخابات آزاد و آن هم  در بی عیب و نقص ترین و ایده آل ترین و پر شرط و شروط ترین شکل آن بسنده کنیم.

- در هر صورت برای تضمین روند و نتایج انتخابات آزاد و پیش گیری از هر نوع تقلبی می بایست این امر زیر نظر مراجع بین المللی صورت گیرد.

- تحولات زندگی واقعی همواره بر پایهء خواست ها و نظریه پردازی های ما پیش نمی رود. اما تاکید می کنم انعطاف پذیری ما نباید به کوتاه آمدن از خواست انتخابات واقعاً آزاد منجر شود.

- نحوهء واکنش رژیم جمهوری اسلامی روز به روز شانس تغییرات "نرم" در ایران را کم رنگ تر می سازد. اگر این حکومت در پایان با واکنش قهری تغییر یابد، مسئولیت آن مستقیم  بر عهده خود حکومت است. بستن تمام راه حل های مسالمیت آمیز راهی جز قیام علیه جباریت پیش رو مردم قرار نمی دهد.

- افزایش فشار، برپایی اپوزیسیونی قدرتمند و متحد با خواست مشترک برگزاری انتخابات آزاد، سازمان دادن جنبش های اجتماعی مسالمت آمیز و فرا خواندن به گسترش نافرمانی مدنی و اعتراضات سیاسی و بالاخره گسترش فشار سیاسی بین المللی در دفاع از خواست انتخابات آزاد، بخشی از تلاش برای به عقب راندن جمهور ی اسلامی ایران و پیش برد این پروژه است.

پرسش: تفاوت رویکرد شما با کسانی که برگزار کننده کنفرانس‌ها استکهلم و بروکسل بوده اند چیست؟

پاسخ: من نظراتم را هنگامی که از شرکت در کنفرانس استکهلم صرف نظر کردم در مورد این پروژه به روشنی بیان کردم. مایل نیستم چندان در باره این کنفرانس هم سخن بگویم. از این رو در تمام این دوره دربارهء آن سکوت کردم.

- بر این باورم که به جای افزایش شکاف ها و تنش آفرینی در اپوزیسیون، باید دیالوگ در میان بخش های گوناگون آن گسترش یابد. از این رو هر تلاشی برای سازمان دادن  این نوع دیالوگ ها را نباید تخطئه کرد.

- بسیاری از شرکت کنندگان در کنفرانس استکهلم و بروکسل از دوستان شخصی و سیاسی من  و از شخصیت های جمهوری خواهی هستند که هر پروژهء دیگری را هم که پیش رو گیریم، با آنها سر و کار خواهیم داشت.

- به این همه باید این نکته را هم افزود که من با خواست انتخابات آزاد این دوستان کاملاً موافقم.

- اما نباید به انتقادها هم برخوردی توجیه گرایانه، عصبی و یا سرکوب گرایانه داشت.

- من با برخورد سلبی و نفی گرایانه نیز موافق نیستم. ترجیح می دهم بیشتر اثباتی سخن بگویم.

- به گمان من، پروژهء بخش مهمی از جامعهء جمهوری خواه با پروژهء کنفرانس استکهلم و بروکسل یکی نیست. برای نمونه مستحیل شدن بدیل جمهوری خواهی را در پروژه های دیگر سودمند نمی بینم. از این رو تشکیل قطب بزرگ جمهوری خواهی و برگزاری کنفرانس های زنجیره ه ای جمهوری خواهان طرفدار جدایی دین و دولت را ـ که خواهان عبور از استبداد دینی حاکم اند ـ نخستین اولویت جامعهء جمهوری خواه می دانم.

- در کنار آن، البته می توان با دیگر نیروها بر سر مخالفت با حملهء نظامی، دفاع از حقوق بشر، و انتخابات آزاد نیز گفتگو، همرایی و همکاری هایی داشت.

- اما یکی کردن پروژه های سیاسی مختلف چندان واقع بینانه و سودمند نیست.

- باید این امکان را فراهم ساخت تا مردم با گزینه های مختلف روبرو شوند و آن را که خود بهتر می پسندند انتخاب کنند. ما مجبور نیستیم یا در جامعهء اپوزیسیون دائما تنش زایی کنیم و نسبت به یکدیگر با خصومت برخورد کنیم و مردم را ناامید سازیم و یا به دنبال شعارهای پوپولیستی جذاب اما ناپایدار روز روان گردیم.

- علاوه بر آن، در میان برگزارکنندگان دو کنفرانس استکهلم و بروکسل گرایشات متفاوتی به چشم می خورد. برخی به آن همچون محلی برای تبادل نظر و تعامل در  میان بخش های گوناگون اپوزیسیون می نگرند. برخی از آنان نیز آشکارا و یا پنهان در فکر تشکیل "کنگره ملی"، "شورای رهبری" و نیروی جایگزین در خارج از کشورند و بارها آنرا بر زبان آورده اند.

- به نظر بسیاری از جمهوری خواهان، و از جمله من، ما باید در جستجوی پروژه ای باشیم که هدف آن گسترش پیوند بین اپوزیسیون داخل و خارج و  حمایت از جنبش های اجتماعی درون کشور است.

- اپوزیسیون در خارج از کشور نه پشت جبههء داخل است و نه نیروی جایگزین؛ بلکه بخشی از نیروی پیکار برای دمکراسی است که باید با اپوزیسیون داخل کشور و مبارزات مردم گره بخورد.

- این گونه «بدیل سازی» ها در خارج، به ویژه اگر در پی تکیه بر قدرت های خارجی باشد، می تواند شکاف را در اپوزیسیون گسترش دهد.

- من، همچون بسیاری از دیگر جمهوری خواهان، افکار عمیقاً غرب گرایانه دارم و  ازپشتیبانی جهانی از مبارزات مردم ایران علیه  استبداد دینی در ایران حمایت می کنیم. اما بر استقلال سیاسی و مالی از قدرت های بیگانه نیز  تاکید داریم که  با ردویکرد آنانی که در پی "تابو شکنی" در این عرصه ها هستند، تفاوت دارد.

- همچنین عمیقاً با حملهء نظامی به ایران مخالفیم  و این یکی از خط های قرمز ما و بسیاری از جمهوری خواهان دیگر است.

- البته در کنفرانس بروکسل نیز خوشبختانه با حملهء نظامی مخالفت شد. اما خیلی دشوار است مردم را بتوان متقاعد کرد که ما با حمله نظامی به کشور مخالفیم در حالیکه هماهنگ کننده و یا تامین کنندهء مخارج کنفرانس ها، پیش تر هماهنگ کنندهء کودتای نظامی نوژه بوده باشد و یا ما به سراغ نیروهایی برویم که پیش از این پنهان و آشکار حمایت خود را از حملهء نظامی به ایران نشان داده اند. 

- نمی دانم چگونه ممکن است مخالفت ما با حملهء نظامی جدی گرفته شود اگر در پی آن باشیم که به بهانهء ضرورت "شنیدن نظرات مختلف"  از يکی از "عقاب های" امریکایی نزدیک به نئو کان ها دعوت کنیم تا او به عریانی از روی میز بودن گزینهء نظامی سخن گوید؟

- نمی دانم پس از گذشت سال ها از حضور تیمرمن در کنفرانس پاریس و رسوایی ناشی از آن، چگونه به روانشناسی جامعه این گونه سهل انگارانه برخورد می شود و یا مخاطب دست کم گرفته می شود؟ بهر رو به نظرم تفاوت رویکردها به اندازه کافی روشن است.

پرسش: هدف، استراتژی و تاکتیک‌های شما برای رسیدن به هدف چیست؟

پاسخ: فکر می کنم در بالا به این پرسش  تا حدودی پاسخ گفتم.

- ما باید از جنبش های اجتماعی در ایران نظیر جنبش زنان، جنبش ضد تبعیض قومی و دینی، جنبش کارگری، جنبش دانشجویی و جنبش سبز حمایت کنیم.

- تلاش کنیم نهادهای مدنی را تقویت کنیم.

- در پی سازمان دهی کنفرانس های زنجیره ای جمهوری خواهان و شکل بخشیدن به بلوک نیرومند نیروهای جمهوری خواهان برآئیم.

- ضمن مخالفت با حملهء نظامی و بنیاد گرایی اسلامی در ایران، صدای سوم را سازمان دهیم.

- گفتگو و تعامل با دیگر نیروهای سیاسی را گسترش دهیم.

- برای جلب پشتبانی حقوق بشری جهان از ایران بکوشیم

- خواستار حل مسالمت آمیز بحران هسته ای ایران شویم.

- برای تنش زدایی در میان اپوزیسیون در جهت مدیریت رقابت سالم بر آییم.

- و مهمتر از همه، برای سازمان دادن کمپین انتخابات آزاد، متحدانه عمل کنیم!

نظر خوانندگان

محل ارسال نظر در مورد اين مطلب:

توجه: اگر عنوان اين مقاله را در جدول زير وارد نکنيد، ما نخوهيم دانست که راجع به کدام مطلب اظهار نظر کرده ايد.

کافی است تيتر را کپی کرده و در محل مربوطه وارد کنيد.

بازگشت به خانه