اسلامی‌کردن علوم‌انسانی سکولار اشتباه است

حجت الاسلام رضا غلامی

رئيس شورای سياست گذاری "نخستين کنگره علوم انسانی اسلامی"

خبرگزاری مهر ـ رئيس شورای سياست گذاری "نخستين کنگره علوم انسانی اسلامی" با بيان اينکه اسلاميزه کردن علوم انسانی سکولار تصوير واقعی از اسلام را در اذهان تداعی نمی‎کند، گفت: اين عمل، يعنی علوم انسانی را به ظاهر اسلامی کردن در حاليکه در درون اسلامی نمی‏شود.

به گزارش خبرنگار مهر، نشست بررسی و تشريح برنامه‌های نخستين کنگره علوم انسانی اسلامی و ضرورت علوم انسانی اسلامی با حضور حجت الاسلام رضا غلامی رئيس شورای سياست گذاری اين کنگره و دکتر عطاء الله رفيعی آتانی، دبير علمی اين کنگره و عضو هيئت علمی جامعة المصطفی، در خبرگزاری مهر برگزار شد.

حجت الاسلام رضا غلامی دربارهء کاربردهای ترويجی اين کنگره گفت: برگزاری اين نوع کنگره‎ها اگر چه کاربرد علمی دارد ولی نفس برگزاری آن نوعی کمک به روشنگری و ايجاد انگيزه در دانشجويان و اساتيد در اين زمينه است. مسأله مهمتر اين است که بتوانيم در آينده در حوزه‏هايی که پيشرفت داشته‏ايم برای آن زمينه در دانشگاه‎ها کرسی رسمی تدارک ببينيم. برای مثال، «اقتصاد اسلامی» چند سالی است که اجازه کرسی رسمی دردانشگاه ها يافته است. بايد در عرصه‎هايی که قدرت علمی‏ مان محرز است و با يک انباشت علمی روبرو هستيم و بضاعت علمی مناسبی داريم مجال علمی مناسب برای راه اندازی کرسی‎های جديد در دانشگاه‎ها بدهيم تا آنها بتوانند خودشان را ارائه کنند.

غلامی افزود: تأسيس اين کرسی‎ها باعث می‏شود دانشجويان و اساتيد با يک نو بودن و دانشی که می‎تواند رقيب جدی برای علوم انسانی غربی آشنا شده و انس بگيرند. اگر با شعار صرف بخواهيم اين قضيه را دنبال کنيم تأثير عميقی نخواهد گذاشت. بايد نياز به تأسيس کرسيهای جديد بر اساس علوم انسانی اسلامی احساس بشود.

رئيس شورای سياست گذاری "نخستين کنگره علوم انسانی اسلامی" در مورد اهميت مقولهء تربيت اسلامی در کنار اسلامی سازی علوم انسانی هم گفت: صحبت از شکل گيری علوم انسانی اسلامی زمانی مطرح می‎شود که در يک جامعهء اسلامی که مردم آن را به اتفاق مسلمانان تشکيل می‎دهند و نظام اسلامی به خواست مردم مستقر شده بايستی مباحث علوم انسانی آن بر اساس اسلام موضعيت داشته باشد. اگر قرار باشد احکام و ارزشهای اسلامی به معنای دقيق کلمه در کشور جاری و ساری باشد بايد علومی در حوزه انسانی و اجتماعی برآن حاکم بشود که قادر به انجام چنين چيزی باشد.

جوانان آينده ساز و اداره‎گر کشور علاقه بسياری به تحول در علوم انسانی دارند

غلامی تصريح کرد: عليرغم تهاجم گستردهء فرهنگی غرب که در سال های گذشته تجربه کرديم و بيش از همه نسل های جديد تحت تأثير اين تهاجمات و فشارها بوده‏اند، اگر نگوييم نسل های جديد و تازه از لحاظ ايمان و تعهد نسبت به نسل های قبلی، قويتر و جلوتر نيستند ضعيفتر و عقب‏تر هم نيستند. اين را قبول ندارم که نسل های آينده تحت تأثير فرهنگ غربی به جايی برسند که طالب علوم انسانی اسلامی نخواهند بود. جوانان آينده ساز و اداره‎گر کشور علاقهء بسياری به مقولهء تحول در علوم انسانی دارند و با علاقه و دلبستگی به دنبال آشنايی با احکام و ارزش های دينی می‎روند.

وی افزود: بايد زمينه‏ای فراهم بشود تا اين جوانان طعم واقعی تحقق نظام اسلامی در کشور را بچشند. در بسياری از زمينه‏ها نتوانستيم اين طعم را بچشيم و بچشانيم. در جاهايی که اين طعم را چشيديم و چشانديم حقيقتاً طعم شيرينی داشت. در هر مرحله‏ای که مجال پياده کردن بُعد اسلامی نظام را داشتيم در آن عرصه توفيق همراهمان شد. جاهايی که التقاط و انفعال يا ميدانی برای تعاليم مترقی اسلام نيافتيم ناکامی و شکست همراهمان شد.

رئيس شورای سياست گذاری "نخستين کنگره علوم انسانی اسلامی" اذعان کرد: از آنجا که اسلاميزه کردن علوم انسانی سکولار تصوير واقعی از اسلام را در اذهان تداعی نمی‎کند با اين کار مخالفيم. اين عمل، يعنی علوم انسانی را به ظاهر اسلامی کردن در حاليکه در درون اسلامی نمی‏شود. اسلاميزه کردن اين علوم توقعی را ايجاد می‎کند که امکان برآورده ساختن اين توقع در واقعيت وجود ندارد و پايه و اساس اين کار اشتباه است. لذا ما به نوسازی علوم انسانی معتقديم، زير بنای علوم انسانی بايد اسلامی باشد روبنا هم متناسب با همان زيربنا به وجود می‏آيد. منتها در رويکرد ميانه، سهم قابل توجهی به دانش های بشری قائل شده‎ايم که نمی‎شود از آن چشم پوشی کرد.

غلامی درباره اينکه علوم انسانی اسلامی در چشم انداز 20 ساله چه کميت‏هايی برای نسل‎های بعدی فراهم می‎کند هم گفت: شکل‎گيری علوم انسانی يک حلقه‎ای از مجموعه حلقه هايی است که ما نياز داريم به قله‏ای که درخور ماست برسيم. شکل‎گيری علوم انسانی اسلامی تنها حلقه نيست يکی از مجموعه حلقه‌هاست. اگرتوليد دانش به خوبی داشته باشيم ولی از آن به خوبی استفاده نشود، اتفاقی نمی‏افتد بايد عناصر متعدد را در کنار هم بچينيم مثل قطعات يک پازل تا نهايتاً بتوانيم به آن قله‏ای که به آن اعتقاد و ايمان داريم برسيم. علوم انسانی اسلامی ما را در رسيدن به اين قله ياری می‏رساند.

رئيس شورای سياست گذاری "نخستين کنگره علوم انسانی اسلامی" ادامه داد: ما نيايد اينطور فکر کنيم که اگر علوم انسانی اسلامی را در دانشگاه‎ها شکل داديم ديگر هيچ مشکلی نداريم و همه چيز بر وفق مراد است بلکه بايد همه چيز به ميدان بيايند تا بتوانيم به آن قله مطلوب برسيم.

غلامی درباره اينکه آيا برای تمدن سازی اسلامی نياز به گفتمان‌سازی اسلامی نداريم هم گفت: جهان اسلام بويژه پس از بيداری‏های اخير بيش از هر زمان ديگر به علوم انسانی اسلامی احساس نياز می‎کند. صرف نظر از اينکه انقلاب ايران نقش برجسته‏ای در جهت راهبرد جهان اسلام برعهده گرفته متفکران مسلمان غير ايرانی خيلی قبل‏تر از ما احساس نياز به علوم انسانی اسلامی کردند زيرا ملتی که خواهان برقراری احکام و شريعت اسلامی به طوررسمی در کشورش است نيازمند علوم انسانی و اجتماعی‏ای است که برای اين کار مدل سازی و تئوری سازی کند.

علوم انسانی اسلامی می ‎تواند جهان اسلام را برای شکل‎‏ گيری تمدن جديد اسلامی ياری رساند

وی افزود: گلوباليزيشن وجهانی شدن به معنای غربی‏اش امروز شکست خورده و نظريه‎پردازانی مانند فوکوياما و هانتينگتن از جهانی شدن‏های گوناگون صحبت می‎کنند. در اين جهانی شدن‏ها تحقق جهان اسلام هم روی خواهد داد هرچند که معارضانی با اسلام در جهان وجود دارند که خواهان حذف اسلام در عرصه بين الملل هستند. جهان اسلام اين قدرت را دارد که به جای محرکه اقتصادی محرکه فرهنگی را در جهانی شدن به منصه ظهور بگذارد. لذا ما هرچه که جلوتر می‎رويم به علوم انسانی اسلامی بيشتر احساس نياز می‎کنيم. اين علوم می‎تواند جهان اسلام را برای شکل‎‏گيری تمدن جديد اسلامی ياری رساند. بايد علوم انسانی اسلامی با حاکميت جمهوری اسلامی فرصت عرض اندام در صحنه جهانی پيدا کند. بايستی نظريه‏های اسلامی به آزمون گذاشته شوند تا کارايی خود را اثبات کنند.

رئيس شورای سياست گذاری "نخستين کنگره علوم انسانی اسلامی" ادامه داد: ما نمی‎خواهيم علوم انسانی اسلامی کسب کرده را به معنای متعارف به جهان صادر کنيم بلکه می‎خواهيم فضای تعامل و هم‏فکری و هم‎افزايی ميان انديشمندان جهان اسلام مهيا شود. برگزاری اين کنگره هم به همين مقصود است. اکثريت اساتيد داخلی و خارجی با طرح تحول در علوم انسانی غربی موافق هستند هرچند که ممکن است در شيوه آن اختلاف داشته باشند. ولی همه دراينکه علوم انسانی رايج غربی را مجاز نمی‏دانند اتفاق نظر دارند. بعضی‏ها می‎خواهند افراد را از اين تحول بترسانند درحالی که اين کار يک کار علمی و کاملا آکادميک است.

غلامی تصريح کرد: ما در طرح اين تحول به بحث‏های سياسی و جناحی ورود نمی‏کنيم و موافق هياهو و جنجالهای تبليغاتی سياسی در محيط های علمی نيستيم. اولويت اول ما در اين زمينه توليد انديشه است.

به گزارش مهر، "نخستين کنگره جهانی علوم انسانی اسلامی" در قالب سه نشست برگزار می شود که نشست اصلی در روز 31 ارديبهشت و نشست معارفه علمی با شرکت ميهمانان خارجی و صاحبنظران برجسته کشور در روز 30 ارديبهشت در مرکز همايشهای بين المللی صدا و سيما برگزار می شود و نشست تخصصی ديگری به زبان انگليسی در 2 خرداد در مؤسسه پژوهشی امام خمينی(ره) قم برگزار می شود.

محل ارسال نظر در مورد اين مطلب:

توجه: اگر عنوان اين مقاله را در جدول زير وارد نکنيد، ما نخوهيم دانست که راجع به کدام مطلب اظهار نظر کرده ايد.

کافی است تيتر را کپی کرده و در محل مربوطه وارد کنيد.

بازگشت به خانه