بیانیهء کمیته برنامه ریزی کنفرانس دکتر مهرداد مشایخی (واشنگتن)

چهارشنبه 13 ارديبهشت 1391 ـ 2 ماه مه 2011

گزارش کنفرانس دکتر مهرداد مشایخی (واشنگتن)

”گفتگو برای گذار به دموکراسی” عنوان کنفرانسی بود که پس از یک سال تلاش کمیته برنامه ریزی، طی روزهای 7-8 آوریل در واشنگتن برگزار شد. همانطور که در بیانیه شماره یک و دو اعلام شد، هدف کنفرانس ایجاد فرصت گفتگو برای فعالان سیاسی پیرامون پروژه های گذار به دموکراسی بود و در این راه موفق شد فعالان سیاسی را به بحث و تبادل نظر روی پروژه های راهبردی برای گذار به دموکراسی متمرکز کند. مضاف بر اینکه، این کنفرانس در فضایی کاملا دوستانه، احترام آمیز و تحمل آراء و اندیشه های بعضا مخالف، برگزار و در نوع خود کم نظیر بود. اینک پس از برگزاری این نشست که به گواه اکثر حاضران در نشست و ناظران بیرونی، با موفقیت انجام شد، کمیته برنامه ریزی برخود لازم می داند که نکاتی را به عنوان جمع بندی به مردم ایران گزارش و برنامه خود را برای آینده اعلام کند.

1- وجه تمایز این کنفرانس، “پروژه محوری” و عبور از بحث های نظری و تئوریک بود. لذا از سازمانها و فعالان سیاسی خواسته شده بود که طرح عملیاتی خود برای “گذار ایران به دموکراسی” را به کنفرانس ارائه و آن را در میان شرکت کنندگان به بحث و بررسی بگذارند. این تصمیم از دو زاویه اهمیت مضاعف داشت اول اینکه تمرکز روی پروژه های راهبردی، خطوط فکری و برنامه عملی گروههای سیاسی را روشن می کرد و دوم اینکه کمک می کرد فعالان سیاسی روی برنامه های عملی بجای بحث های آکادمیک متمرکز و احیانا در آینده این برنامه ها را انسجام بخشیده و از آن نقشه راه ترسیم کنند.

فارغ از طرح هایی که به مقاله و یا به یک نگاه سیاسی، شباهت بیشتری داشتند و در نشست هم طی یک میزگرد فرصت طرح یافتند، هفت پروژه در کنفرانس مطرح و مورد نقد و بررسی قرار گرفت، که در قسمت دوم همین بیانیه بصورت تحلیلی مورد بررسی قرار می گیرد.

2- بر خلاف شایعاتی که از سوی برخی رسانه ها ساخته و پرداخته شد، کمیته برگزاری مستقل از سازمانهای سیاسی و شخصیت های اثرگذار، صرفا مبتنی بر تصمیم گروهی و خرد جمعی خود، کنفرانس را طراحی و اجرا کرد. بنابراین با قاطعیت اعلام می کنیم که این نشست صرفا ایده ی اعضای کمیته برنامه ریزی بوده و هیچ دولت، سازمان یا شخصی در تصمیم گیری مشارکت نداشته است.

3- همانطور که در بیانیه های قبل اعلام شده، هزینه های کنفرانس توسط شرکت کنندگان پرداخت و اندک هزینه های جانبی نشست اعم از هزینه اجاره محل برگزاری و تغذیه شرکت کنندگان، از بودجه شخصی اعضای کمیته برگزاری و برخی مدعوین تامین شد و هرگونه ادعایی مبنی بر دریافت بودجه از دولت ها، سازمانها و جریانات سیاسی کذب محض است.

4- کمیته برگزاری، برای تعیین چگونگی دعوت فعالان سیاسی به شرکت در این کنفرانس، ساعت ها به بحث و تبادل نظر نشسته و پس از بررسی عواقب راههای مختلف، به این جمع بندی رسید که دعوت از فعالان سیاسی به شکل فراخوان خاص و عام انجام شود. لذا در مرحله اول، فراخوانی را برای افرادی از میان مجموعه بزرگ فعالان سیاسی خارج از کشور ارسال و در مرحله دوم بصورت عام تمامی فعالان سیاسی را به شرکت در این کنفرانس دعوت و از طریق دبیرخانه به تقاضاها برای شرکت پاسخ دادیم. بنابراین شرکت در این کنفرانس برای همه فعالان سیاسی صلح طلب و دموکراسی خواه و خبرنگاران آزاد بود. ضمن اینکه بیشتر شرکت کنندگان به سمت شخصی و غیرسازمانی در نشست حضور یافتند و برخی نیز به نمایندگی از گروه یا سازمانی خاص شرکت کردند که انتخاب این مهم به شرکت کنندگان واگذار شده بود.

5- این کنفرانس به رغم دستاوردهای ارزشمند، کاستی هایی هم داشت که در تلاش ایم در آینده آنها را جبران کنیم. کمیته برگزاری، شرکت کنندگان و ناظران چند مورد را به عنوان نقطه ضعف کنفرانس برشمرده اند. حذف کارگاهها از برنامه کنفرانس که به علت مخالفت برخی از شرکت کنندگان، به دلیل عدم حضور دوربین ها در محل کارگاهها، صورت گرفت، عمده ترین نقطه ضعف این نشست خوانده شده است.

کمیته برگزاری پیش بینی کرده بود که با برگزاری جلسات کارگاهی در طول برنامه، پروژه های مطرح را مورد بررسی دقیق و کارشناسی قرار دهد و به پرسش اصلی کنفرانس یعنی چگونگی گذار از دولتی مستبد به دموکراسی پاسخ دهد، اما این مهم محقق نشد، چون تعدادی از شرکت کنندگان و بعضی از خبرنگاران حاضر در جلسه بر این باور بودند که هیچ بخشی از جلسه نباید در غیاب دوربین های رسانه ها برگزار شود و اعضای کمیته برنامه ریزی بر خلاف میل شان به این خواست جواب مثبت دادند و از برگزاری کارگاه ها چشم پوشی کردند، ولی کماکان بر این باورند که بحث و تبادل نظر روی پروژه ها ضرورتا باید در جمع های کوچک و بصورت کارگاهی برگزار تا شرکت کنندگان با اطمینان خاطر بتوانند در بحث ها مشارکت و به ارتقای کیفی و فنی پروژه ها کمک کنند.

دعوت از شخصیت های سیاسی به جای دعوت از سازمانها ایراد دیگری است که به این نشست وارد شد. کمیته برگزاری از ابتدا تمایل داشت که از سازمانهای سیاسی بخواهد تا در این نشست شرکت کنندگان و پروژه شان را عرضه کنند، اما پس از مشورت با اعضایی از سازمانهای مختلف و بررسی تجربه های قبلی، به این جمع بندی رسید که در گام اول دعوت از شخصت هایی از جریانهای سیاسی مختلف و با رعایت پلورالیسم عملی تر است.

از آنجا که این نشست “پروژه محور” بود، بخش عمده کنفرانس به طرح و بررسی هفت پروژه اختصاص یافت. از نگاه اعضای کمیته برگزاری کنفرانس، این پروژه ها در سه دسته قابل تقسیم و ارزیابی بودند:

پروژه اصلاح از درون که تحت عنوان “دموکراسی دو مرحله ای؛ طرح بازگشت اصلاح طلبانه” از سوی آرش غفوری از فعالان ستاد 88 و از اعضای شاخه جوانان جبهه مشارکت، مطرح شد، نگاهی به درون و به اصلاح طلبان به رهبری آقای خاتمی داشت. او در تبیین گام های عملی طرح خود در این نشست می گوید: “اطلاع رسانی لایه بندی شده به عنوان فاز صفر یا امکان سنجی، پروژه ای است که فاز عملی آن حضور اصلاح طلبانه در قدرت از طریق تنها راه قانونی و امکان پذیر، یعنی انتخابات است. اگرچه در مورد انتخابات و مشکلات و مسائل آن به خصوص پس از خرداد 1388 زیاد گفته شده است اما نزاع فعلی موجود در سطح اول قدرت در کشور به همراه تهدیدهایی که اصل نظام را متوجه خود می کند، به همراه نارضایتی عمومی از شیوه اداره کشور که در نهایت باعث فرسودگی و پوسیدگی اساس انقلاب می شود، عواملی هستند که می توانند به بازگشت دوباره اصلاح طلبان به ساخت قدرت از طریق دموکراتیک و اجرای پروژه گذار دموکراتیک کمک کند. تمام آنچه که در فاز اول یا اطلاع رسانی انجام می شود در نهایت به معنی برجسته سازی فعالیت سبزها و مرزبندی با اپوزسیون برانداز ضد نظام به تقویت امکان حضور انتخاباتی اصلاح طلبانه کمک خواهد کرد. انتخابات ریاست جمهوری یازدهم اولین فرصت پیشروی اصلاح طلبان است. اصلاح طلبان باید برای این انتخابات با دست پر و بهترین نیروها وارد رقابت شوند تا اگر هم قرار شد در نهایت به ائتلاف دست بزنند دست بالا را در چانه زنی ها برعهده داشته باشند.”

2- پروژه محاصره مدني براي انتخابات آزاد و اصلاحات ساختاري

پروژه “استراتژي انتخابات آزاد” توسط امیرحسین گنج بخش بعنوان نماینده سازمان جمهوریخواهان طرح شد. اساس اين پروژه عبور سازمان يافته از جمهوري اسلامي و ساختن دموکراسي از طريق حاکميت صندوق راي بود. اين راهبرد با اصلاح طلبی درون حکومتی که با تکیه بر قانون اساسی‌ و اصلی‌‌ترین محور آن ولایت فقیه، قصد برگزاري انتخابات را دارد، پيشنهاد انتخابات آزاد بر اساس استاندارد‌های بین‌المللی فراسر قانون اساسی‌ جمهوری اسلامی قابل تمایز بود. از طرف ديگر اين راهبرد با براندازی که تغیيرات را بر فروپاشی دستگاه دولتی بنیان کرده نیز متمایز بود چراکه به باور طراحان این پروژه فروپاشی دستگاه دولتی می تواند زمینه ساز هرج و مرج و تجزيه شود. براساس این طرح، مبارزه براي آزاد سازي فضاي سياسي و خواست انتخابات آزاد، بهترین شعار برای اجماع تمام نیروهای سیاسی و مدنی است، و تشکیل یک شورا از این نیروها را در خارج پیشنهاد می کرد. در عین حال یکی‌ از وظائف مهم سازمانهای سیاسی را بافتن ائتلافی سياسي بر می شمرد که بتواند با هدایت مبارزه علیه دیکتاتوری، انتخابات آزاد را به حکومت تحمیل کند و در عین حال نظم اجتماعی‌ و ثبات را برای حاکمیت صندوق رای مهیا سازد. وی این دموکراتيک سازي را بدون همکاری با نیروهای داخل ایران ممکن ندانست.

پروژه دیگری که رویکرد اصلاحات ساختاری داشت طرحی بود که با عنوان “رهیافت جمهوری خواهان در گذار به دموکراسی” توسط بهروز بیات عضو هیات اجرایی اتحاد جمهوری خواهان مطرح شد. این پروژه گذار به دموکراسی را از طریق اصلاحات ساختاری جمهوری اسلامی ممکن می دانست. بهروز بیات وظیفه جمهوری خواهان دموکرات را کوشش در سوی اداره کردن نوعی دگرگونی کنترل شده که به آشوب، گسیختگی شالوده کشور و استبدادی دیگر نیانجامد، می دانست و بر این نکته تاکید داشت که “فکر رفورمیستی و اصلاح طلبی که دموکراسی و یکی از مولفه هایش انتخابات آزاد است را نه برای حذف رقبا بلکه برای تولید و توزیع عادلانۀ قدرت تبلیغ میکند به لحاظ تجربی از این امر ناشی میشود.” لذا پیشنهاد او انتخابات آزاد بعنوان یک راهکار اصلاح طلبانه برای گذار ایران به دموکراسی بود.

3- پروژه آلترناتيو سازي و سازماندهی نیروهای سیاسی در خارج از کشور

چهار پروژه نيز تمرکزشان بر آلترناتيو سازي در خارج از کشور یا انسجام بخشی به اپوزسیون استوار بود. طرح هایی که هرگونه تلاش برای دموکراسی در ایران را مقید به سازماندهی نیروهای سیاسی خارج از کشور می کردند. انسجام و اتحاد اپوزيسیون برانداز يا انحلال طلب محور عمده پروژه هايی بود که از سوی آرام حسامی، شهریار آهی، محسن نژاد و بیژن کریمی مطرح شد. آرام حسامی در تشریح طرح شبکه سکولارهای سبز بر “انتخابات برون مرزی” بعنوان راهکاری عملیاتی، تاکید کرد. براساس این طرح ایرانیان خارج از کشور در هر کجای دنیا که هستند می توانند در یک انتخابات برون مرزی، نمایندگان خود را انتخاب و منتخبان به نمایندگی از جامعه ایرانیان خارج از کشور، در راستای گذار ایران به دموکراسی تلاش خواهند کرد. شهریار آهی همین طرح را با مکانیزم اینترنت و شبکه های اینتر نتی بدون هر گونه انتخاباتی و واگذاری سمت نمایندگی به افراد، تحت عنوان “کنگره دیجیتالی” مطرح کرد. به باور او مردم می توانند از طریق شبکه های اجتماعی خواست های خود را فرمول بندی و اعلام کنند. این خواست ها در فضای مجازی می تواند مورد گفتگو و در نهایت تصمیم گیری قرار گیرد.

محسن نژاد عضو جنبش جمهوری خواهان لائیک و دموکرات هم با تاکید بر ضرورت تشکیل “نهاد سخنگوی اپوزسیون خارج از کشور” بر این نکته تاکید داشت که جمهوری خواهان باید بصورت ادواری یک نفر را بعنوان سخنگو مطرح کنند. او می گوید: “درخارج از کشور و با توجه به امکانات موجود، طرفداران حقوق بشر و دموکراسی یک نفر را به صورت موقت به عنوان سخنگوی خود انتخاب کنند و این سخنگو، بیان کننده مسائلی باشد که همه انتخاب کنندگان به طور کامل و مطلق – صد درصد- با آن موافق باشند. … بحث من برسر انتخاب یک فرد به عنوان سخنگوی موقت و انتخابی ست، کسی که بتواند درباره موضوع های مختلف از جمله آزادی زندانیان سیاسی، آزادی انتخابات، آزادی بیان و مانند آن سخن بگوید. حتا زمینه را برای بسیج توده ها درموردهای مشخص آماده سازد. می تواند با همراهی و کمکهای جمعی به صورت حرفه ای با حضور درهمه عرصه های تبلیغی وترویجی اعم از رسانه های داخلی و خارجی، توجه مردم ایران و جهان را به مسائل و مشکلات ایران جلب کند.”

دبیر اجرایی نهاد مردمی هم به نوعی بر ضرورت سازماندهی نیروهای سیاسی خارج از کشور تاکید داشت. بیژن کریمی که به نمایندگی از نهاد مردمی سخن می گفت، تصریح کرد: هیچ سازمانی در خارج از کشور نتوانسته هم قدرت اجرایی داشته باشد هم قدرت رهبری، بنابراین نیروهای سیاسی خارج از کشور باید نهادی بسازند که هم قدرت رهبری و هم قدرت اجرایی داشته باشد.

کنفرانس مهرداد مشایخی تمام شد، اما آنچه کماکان روی میز باقیست، این است که اپوزسیون چگونه می تواند به روند استقرار دولتی دموکراتیک در ایران کمک کند؟ کدام پروژه و راهبرد، می تواند دموکراتیزاسیون را محقق و زمینه برچیدن بساط استبداد را مهیا کند؟ اعضای کمیته برگزاری بعنوان شخصیت هایی حقیقی که نقش خود را زنده نگاه داشتن این اندیشکده سیاسی برای پیشبرد دموکراسی در ایران می دانند، بر این باورند که باید این پرسش را در اذهان فعالان سیاسی زنده نگه دارند و با برگزاری جلسات کارگاهی و کنفرانس های بعدی، طرح های مطرح برای گذار به دموکراسی را آنالیز و از میان طرح های موجود، نقشه راه را تدوین و کمک کنند، تا جامعه سیاسی ایرانیان از گام اول در گذار ایران به دموکراسی عبور کنند. لذا بدینوسیله به اطلاع می رسانیم که کمیته برنامه ریزی رسالت خود را پایان یافته تلقی نمی کند و می کوشد با برنامه ریزی بهتر و با در نظر گرفتن انتقادها و پیشنهادهای دریافتی، گام دوم را طراحی و اعلام کند.

مهران براتی، نیره توحیدی، محمد تهوری، آرام حسامی، فاطمه حقیقت جو، فرخ زندی، کورش صحتی

توجه: اگر عنوان اين مقاله را در جدول زير وارد نکنيد، ما نخوهيم دانست که راجع به کدام مطلب اظهار نظر کرده ايد.

کافی است تيتر را کپی کرده و در محل مربوطه وارد کنيد.