زنان یمنی و ناموس ‌پرستی دیکتاتور

فروغ.ن.تمیمی

صدها زن یمنی در اعتراض به سخنان اخیر رئیس جمهور علی عبدالله صالح تظاهرات کردند. آنان از آغاز مبارزات فعلی علیه دولت این کشور همپای مردان درگردهمایی‌ها و تحصن‌ها حضور دارند. در سه ماه گذشته زنان یمنی با شرکت فعال در یک قیام ملی به جنگ دیکتاتوری رفته‌اند. اکثریت زنان یمنی درفقر شدید و تحمل تبعیضات بی‌شمار زندگی می‌کنند.

در چند ماه گذشته جهان عرب شاهد اوج گیری جنبش دموکراسی‌خواهی و عدالت‌جویی است. شرکت وسیع زنان عرب در مبارزه برای برپایی دموکراسی چهره جدیدی از زن مسلمان را درجهان مطرح می‌کند.

مبارزات زنان تونسی علیه حکومت بن علی با تظاهرات خواهران مصری در میدان تحریر قاهره ادامه یافت و به زنان بن‌غازی در لیبی و سایر نقاط رسید. وجه مشترک همه این تلاش‌ها برپا داشتن یک جامعه دموکراتیک با حق انتخاب آزاد برای همه شهروندان در تعیین سرنوشت است. این روزها آزادی‌خواهی مانند ویروسی مسری، بسرعت درخاورمیانه پخش شده و مسبب بزرگترین تحول اجتماعی درتاریخ اعراب است.

اما سیاسی شدن و حضور غیر منتظره هزاران زن یمنی درمیادین شهرها با ادعای براندازی حکومت و برپایی دموکراسی، دیکتاتور ترقی‌خواه و کراوات‌زده را سخت عصبانی کرده است. رئیس جمهور علی عبدالله صالح که ادعای مبارزه با بنیادگرایی و شبکه القاعده را هم یدک می کشد، ناگهان پس از چند هفته مشاهده تظاهرات زنان بیادش آمد که باید با فریاد : «آی مردان چه نشستید که ناموستان برباد رفت»، هزاران زن معترض را راهی خانه‌های‌شان کند.

 هفته گذشته پس از سه ماه مبارزه بی‌وقفه مردم، علی عبدالله صالح با ابراز انزجار از «خطر اختلاط زنان با مردان در تجمعات» ازبرباد رفتن غیرت مردان یمنی و نوامیس وطن گفت و از آنها خواست که برای حفظ «ناموس و آبرو» زنان را به خانه برگردانند!

اما بلافاصله در اعتراض به سخنان توهین‌آمیز او صدها زن در خیابان‌های صنعا با پشتیبانی مردان به خیابان ریختند و برای هزارمین بار خواهان استعفای رئیس‌جمهور مادام العمر شدند. مردان یمنی سخنان او را تحقیرآمیز خواندند و خالد مدانی، سخنگوی جنبش جوانان مقاوم گفت چرا رئیس‌جمهور تا کنون به کلاس‌های درس مختلط در دانشگاه‌ها اعتراضی نداشت؟

 اکثریت زنان یمنی عباهای بلند برتن و روبنده‌های سیاه بر چهره دارند. این نوع پوشش بدون شک برای شرکت در تظاهرات و درگیر شدن با پلیس خیلی دست و پا گیر است. آنها نمی‌توانند درگیرودار معرکه تحرک کافی داشته باشند. شاید این یکی از دلایلی باشد که در آغاز حضورشان در اعتراضات چندان جدی گرفته نمی شد. اما وقتی زنان با جدیت به سازماندهی تظاهرات، راهپیمایی و اعتصاب در میدان « التغییر» در صنعا و شهرهای دیگر و کمک کردن به مجروحین اقدام کردند، به عنوان یک خطر بالقوه مطرح شدند.

سوء‌استفاده عبدالله صالح از گفتمان بنیادگرایانه و فریاد: «ناموستان را به خانه برگردانید» در شرایطی که زنان سرتا پا پوشیده و برقع هم برچهره دارند، او را در صف بنیادگرایان خشکه مقدس قرار می‌دهد که برای حفظ روابط نابرابر میان دوجنس، مردان را به حفظ غیرت و آبرو و کنترل هرچه بیشتر زنان تشویق می‌کنند.

یکی از معضلاتی که زنان یمنی و چه هم‌فکران‌شان در سرزمین‌های اسلامی با آن روبرو هستند، مخالفت شدید جامعه پدرسالار سنتی و مذهبی با کسب حقوق برابر به بهانه دفاع از ارزش‌های اسلامی و بومی است. این مخالفت گرایشات آزادی‌خواهانه و برابری‌طلب را با برچسب «غرب‌زدگی»، یا رواج فساد اخلاقی تحریم و با اتهام گسترش فرهنگ استعماری و ضد اسلامی تخطئه می‌کند.

 مشاهده تظاهرات زنان یمنی پوشیده در عباها و روبنده های سیاه احساسات متناقضی را در بیننده بیدار می‌کند، این زنان محروم از رونمایی و آشکار کردن هویت فردی سیلاب‌وار می‌خروشند و خواهان تغییرات اساسی هستند

مذهبی‌های سنتی و بنیاد‌گرایی رادیکال اسلامی با ادعای حفظ ارزش‌های دینی در برابر تهاجم فرهنگی غرب به جنگ گفتمان برابری‌خواهی زنان رفته و از این طریق سعی درحفظ روابط قدرت و سلطه دارند. درتحلیل‌های ارائه شده توسط مبلغان اسلامی حوزه مذهب و فرهنگ بومی حوزه‌ای مقدس، ایستا، یک دست و غیر قابل تغییر است. هراقدام فردی یا جمعی برای متحول کردن روابط میان دو جنس در راستای برابری‌خواهی در چارچوب ارزش‌های حاکم مخالفت با مقدسات تلقی می‌شود که نابخشودنی و قابل مجازات است.

مشاهده تظاهرات زنان یمنی پوشیده در عباها و روبنده های سیاه احساسات متناقضی را در بیننده بیدار می‌کند.این زنان محروم از رونمایی و آشکار کردن هویت فردی سیلاب‌وار می‌خروشند و خواهان تغییرات اساسی هستند. از انتخابات آزاد، مبارزه با فساد، فقر و ایجاد اشتغال در مصاحبه با رسانه‌های خارجی اغلب نام می‌برند. اما از آزادی های فردی و مثلا انتخاب آزادانه پوشش کمتر یاد می‌کنند و اغلب بر ارج نهادن برحجاب و سنت‌های جامعه تاکید دارند.

چرا بسیاری از آنان بر حفظ ارزش‌های دینی و قومی که نابرابری جنسیتی را در آشکارترین فرم آن یعنی بی‌چهره‌گی و نداشتن هویتی انسانی مشروعیت می‌بخشد، اصرار دارند؟جواب این سوال آسان نیست و مجموعه‌ای گوناگون از دلایل را می‌توان برشمرد. اما بدون شک در شرایط فعلی مبارزه با بی‌سوادی، فقر و حق برخورداری ازحداقل امکانات زندگی برای اکثریت زنان یمنی در اولویت قرار دارد.

اما هیچ جامعه و فرهنگی در دنیای امروز در تنهایی و خلاء ابدی قرار ندارد و تبادلات فرهنگی را هم نمی‌توان متوقف کرد. با گسترش ارتباط در عصر جهانی شدن و استفاده میلیون‌ها نفر از رسانه‌های اجتماعی، بنیادگرایی سنتی و رادیکال، دیگر در هیچ کشوری قادر به حذف جهان پیرامونی، کنترل همه نهادهای اجتماعی و حفظ تبعیضات علیه زنان برای ابد نیست.

بازگشت به خانه