بازگشت به خانه  |   فهرست موضوعی مقالات و نام نويسندگان

ارديبهشت   1388 ـ مه  2009

از روزنامه نويسی تا شبکه نويسی

مهتاج رسولی

جهان روزنامه نگاری سنتی به هم ریخته است. شمار کثیری از روزنامه نگاران به دنیای سایت ها و وبلاگ ها کوچیده اند و شمار بزرگتری از استعدادهای روزنامه نگاری که قاعدتا می بایست جذب روزنامه نگاری می شدند (تا همین چند سال پیش جذب روزنامه های اصلاحات می شدند)،  به جهان اینترنت روی آورده اند.

روزنامه نگاری سنتی مقدماتی داشت و آموزش هایی، اما وبلاگ نویسان نیازی به آموزش احساس نمی کنند و نیازی ندارند کسی به آنان بگوید این شیوۀ نوشتن و کار کردن درست هست یا نیست، اینکه نوشته اند فارسی هست یا نیست، نوشته شان از اصول و قواعد اخلاق روزنامه نگاری بهره دارد یا ندارد. برای آنان "گل های صحرایی را همیشه رایحه ای دل انگیز است".

با وجود جوانی اینترنت - هنوز از ورود اینترنت به ایران و به جهان فارسی زبان، هفده هجده سال بیشتر نمی گذرد - تأثیر آن بر جهان ِ رسانه ها آشکار است. اینترنت سبب شده جهان نظر از انزوای متخصصان و کارشناسان به خیابان بیاید. دیگر صرفا از کارشناسان نمی پرسند نظرشان دربارۀ فلان موضوع چیست؛ مردم کوچه و بازار همه صاحب نظر شده اند و باید از آنان پرسید که مثلا درباره انرژی هسته ای چه نظری دارند.

وبلاگ نویسان دفترچه های خاطرات یا یادداشت های شخصی خود را در معرض دید عموم گذاشته اند. سایت ها دایرۀ شکستن سانسور را چنان وسیع کرده اند که کار از دست وزارتخانه و ادارات خارج شده و آنان شاید بر بیشتر از سی چهل درصد از حیطۀ اختیار خود نفوذ ندارند. در واقع وجود دوایری چون سانسور بی معنا شده است. هر چیز را که زیر تیغ سانسور گیر می کند می توان در اینترنت انتشار داد.

در مورد دور زدن سانسور در عالم ادبیات می توان از آخرین اثر نویسندۀ مشهور آمریکای لاتین، گابریل گارسیا مارکز (دلبرکان غمگین من) یاد کرد. وقتی شرح خانم بازی های نویسنده زیر تیغ سانسور گیر کرد، به فوریت در اینترنت انتشار یافت و پس از آنکه همه به نوعی از راز و رمز آن سر درآوردند، به صورت ریسوگراف نیز راهی بازار کتاب شد و سر از پیاده روهای جلو دانشگاه درآورد.

دیگر بیم انتشارش ریخته بود. شاید حق با لکلزیو، برنده جایزۀ نوبل ادبیات سال پیش، باشد که می گوید اینترنت می تواند دست همه را رو کند و همه برنامه های غیرانسانی را به مضحکه بکشد.

تأثیر اینترنت بر روزنامه ها تنها در محتوای آنها خلاصه نمی شود. قطع روزنامه ها اگرچه از سال ها پیش شروع به کوچک شدن کرده بود، تحت تأثیر اینترنت باز هم کوچک تر شد. در آمریکا نیویورک تایمز و در لندن تایمز و گاردین قطع شان کوچک شده است. صفحات روزنامه ها کمتر شده و باز کمتر خواهد شد.

آنها که پیشروترند، روزنامه های اینترنتی راه انداخته اند و هر لحظه که خبر تازه ای می رسد بی آنکه منتظر نوبت چاپ بعدی بمانند، خبر روی سایت شان ظاهر می شود. چاپ حتا اگر هنوز سحر و جادو داشته باشد دیگر کاغذ و مرکب لازم ندارد. سایت های خبری و سیاسی، جای روزنامه ها را گرفته اند و به صورت منابع خبر در آمده اند.

تلویزیون ها که شبانه روز برنامۀ خبری پخش می کنند و جای رادیوهای پیشین را گرفته اند، اندک اندک در مقابل داده های غیر رسمی سایت ها و وبلاگ ها که به اشکال گوناگون (متن، تصویر، صدا) در معرض دید و شنید مخاطبان قرار می گیرند، رنگ می بازند. دنیای غریبی شده است. کار از خرک در رفته است.

اگر صد سال پیش از این، تلگراف و بعد تلفن جهان ارتباطات را متحول کرده بود، اکنون هر کس تلگرافخانه ای در خانه دارد که به وسیلۀ آن نه تنها هر چیز خواست به هر جایی "میل" می کند، بلکه تمام اطلاعات مربوط به سینماها، تآترها، قطارها، اتوبوس ها، هواپیماها، سفارتخانه ها، و هر جا و هر چیز دیگر را در دسترسش قرار می دهد. جوری شده است که هر کس روی پنجره خانه اش سوت بزند، همه چیز در اختیارش خواهد بود.

اگر چهل سال پیش، روزنامه ها می توانستند خبرها وعکس های مخابره شدۀ خبرگزاری ها را از طریق تلکس با هزار مصیبت و با کیفیت نازل دریافت کنند، اکنون در ثانیه ای بهترین عکس ها از دورترین نقاط جهان در اخیتار شما قرار می گیرد. دنیا چندان دیجیتالی شده است که می توانید عکس ها و فیلم های خانوادگی را بی صرف هزینه ای از هر جای کره زمین به هر جای دیگر مخابره کنید.

ظهور جریان وبلاگ تأثیرات عمیقی هم بر جریان توسعۀ اینترنتی و هم بر جریان رسانه ها گذاشته است. وبلاگ ها انحصار انتشار مطلب تحت بوروکراسی خاص رسانه ها را شکسته اند. دیگر امتیاز و مجوز نشریه لازم نیست تا به چاپ و انتشار افکار و عقاید خود دست بزنید.

هر کسی امکان آن را یافته که در هر زمینه به انتشار مطلب دلخواه بپردازد. تحلیل، توصیف، شعر، داستان، یادداشت و انبوهی مطالب دیگر را می توانید روی سایت ها و وبلاگ ها پیدا کنید. موتور جستجوی گوگل و دیگران هم به کمک می آیند تا هر گم کرده ای را بتوان جستجو کرد.

پیشتر، به علت شلختگی و رعایت نکردن قواعد نوشتن، شاید برخی از روزنامه نگاران سنتی فکر می کردند که وبلاگ نویسان به دلیل نداشتن تربیت حرفه ای قادر به جلب مخاطب نیستند. اما برخلاف چنین تصوراتی وبلاگ ها هر روز محبوب تر شدند و فضای آزادی برای مباحثه ایجاد کردند چنانکه کم کم خود رسانه های سنتی تحت تأثیر آن به دگرگونی تن دادند.

اکنون در بسیاری از رسانه ها، دیده های شاهدان عینی و عکس ها و فیلم های آنان همپای خبرهای تهیه شده توسط خبرنگاران درج می شود. در واقع جریان وبلاگ که زمانی به کم اعتباری متهم بود اکنون به جنبه ای برای اعتبار بخشیدن به رسانه های حرفه ای تبدیل شده است.

به گفتۀ شهرام شریف، روزنامه نگار و کارشناس اینترنت، در ایران هم اکنون بیش از یک میلیون وبلاگ فعال فارسی وجود دارد. شمار وبلاگ های جهان فارسی زبان به یقین بسیار بیش از این است.

تاریخچه اینترنت در ایران

• سال 1371 تعداد کمی از دانشگاه های ایران، از جمله دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه گیلان، توسط مرکز تحقیقات فیزیک نظری و از طریق پروتکل UUCP به اینترنت وصل شدند تا با دنیای خارج ایمیل رد و بدل کنند.

• سال 1372 ایران نیز به شبکۀ اینترنت پیوست. نخستین رایانه ای که در ایران به اینترنت متصل شد مرکز تحقیقات فیزیک نظری بود. در حال حاضر نیز این مرکز یکی از مرکزهای خدمات اینترنت در ایران است. مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات، به عنوان تنها نهاد ثبت اسامی قلمرو [ir] در ایران به رسمیت شناخته شد. این قلمرو مشخصۀ تعیین شده برای هویت ایران در فضای اینترنت است.

• سال 1373 موسسۀ ندا رایانه تأسیس شد. پس از راه اندازی اولین بولتن بورد (BBS) در عرض یک سال اولین وب سایت ایرانی داخل ایران را راه انداخت. همچنین این موسسه روزنامه همشهری را به زبان فارسی در اینترنت منتشر کرد که اولین روزنامۀ رسمی ایران در وب محسوب می شود. در همین سال به دنبال اتصال به اینترنت از طریق ماهواره کانادایی کدویژن (Cadvision) موسسۀ ندا رایانه فعالیت بازرگانی خود را به عنوان اولین شرکت خدمات سرویس اینترنتی (ISP) آغاز کرد.

• سال 1374 مجلس ایران تأسیس شرکت امور ارتباطات "دیتا" تحت نظر شرکت مخابرات ایران را تصویب کرد و مسئولیت توسعۀ خدمات "دیتا" در سطح کشور را بطور انحصاری در اختیار آن قرار داد.

• سال 1377 پروژۀ "یونی کد" در ایران با قرارداد شورای عالی انفورماتیک و همکاری بنیاد دانش و هنر واقع در انگلستان و با نظارت و مدیریت فنی دانشگاه صنعتی شریف تحت عنوان "فارسی وب" آغاز شد. هدف پروژه این است که با گنجاندن کامل و جامع الفبای فارسی در استاندارد یونی کد، نشر فارسی در کامپیوتر، مخصوصاً اینترنت و وب استاندارد شود و اصولا مشکل قلم (فونت) های غیر استاندارد موجود در نرم افزارهای ایرانی حل شود.

• سال 1380 اولین وبلاگ ایرانی در 16 شهریورماه روی شبکۀ جهانی اینترنت متولد شد. سلمان جُریری این وبلاگ را راه انداخت و نامش به عنوان اولین وبلاگ نویس ایرانی ثبت شد. پانزده روز پس از آن، حسین درخشان وبلاگ "خود بزرگ بینی" را راه اندازی کرد و یادداشت های روزانه اش در سایت ها و مجلات مختلف معرفی شد. درخشان، که پس از به وجود آمدن تعداد بیشتری وبلاگ فارسی، عنوان وبلاگ خود را به "سردبیر خودم" تغییر داد، نقش عمده ای در معرفی و فراگیر شدن این پدیده بین فارسی زبانان داشته است.

او قالب هایی برای وبلاگ فارسی و راهنمایی برای ساخت وبلاگ منتشر کرد تا کاربران بتوانند به سهولت و در عرض چند دقیقه برای خود وبلاگی بسازند. اهمیت این کار به حدی بود که روز 14 آبان 1380 یعنی روز انتشار این راهنما به عنوان سالروز تولد وبلاگ های فارسی اعلام شد. علاوه بر این او اقدام به جمع آوری فهرستی از وبلاگ ها کرد که تا مدت ها بهترین فهرست برای مراجعه به وبلاگ های فارسی بود و از این طریق توانست ارتباط موثری بین وبلاگ های فارسی زبانان برقرار کند. (*)

• سال 1386 مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی ضمن تأکید بر نقش اینترنت در پیشرفت کشور، خواستار توسعۀ زیرساخت ها، فرهنگ سازی، آموزش و اقتصادی شدن قیمت اینترنت در کشور شد.

http://www.jadidonline.com/story/22042009/frnk/iran_internet

(*) سکولاريسم نو: متأسفانه حسين درخشان که مدتی بود به مبلغ دولت احمدی نژاد تبديل شده بود، روی ساده لوحی به تهران رفت و اکنون در زندان اوين اسير جنايتکاران است.

https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه