مذاکره، ترور و جنگ دولت ترکیه با «پ.ک.ک»!

بهرام رحمانی

bahram.rehmani@gmail.com

در روزهای اخير، در حالی که مقامات حکومت ترکیه با عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک، در حال مذاکره بودند ناگهان سه عضو زن فعال این حزب در فرانسه، ترور شدند. در ادامهء این مطلب ترور پاریس، مذاکره با اوجالان و هم زمان بمباران مقرهای پ.ک.ک در کوه های قندیل و عکس العمل احزاب پارلمانی را مورد بحث و بررسی قرار می دهیم.

سکینه جانسیز در کنار عبدالله اوجالان، سال 1995

مقدمه

مردم کرد بی حقوق ترین و محروم ترین و در عین حال مبارزترین و مقاوم ترین مردمان منطقه بحرانی خاورمیانه هستند. آن ها، در حالی که بزرگ ترین ملیت منطقه اند بین کشورهایی چون ایران، عراق، ایران و سوریه و بخشاً ارمنستان و جمهوری آذربایجان تقسیم شده اند. اما اکثریت آن ها، ساکن ترکیه هستند. در مورد شهروندان کرد ترکیه، آمارهای متفاوتی از 20 تا 25 درصد از جمعیت 70 میلیون نفری ترکیه را تشکیل می‌دهند اعلام شده است. حدود دوسوم کردهای ترکیه در جنوب شرقی و شرق ترکیه (موسوم به کردستان ترکیه) سکونت دارند.

کردستان ترکیه، حدود 30 درصد از خاک ترکیه را به خود اختصاص داده ‌است. 90 درصد از جمعیت کردستان ترکیه، کرد هستند. فقط 10 درصد جمعیت این منطقه غیرکرد  مانند اعراب، ارامنه، ترک‌ها و علوی ها هستند.

کردها در 14 استان ترکیه چون استان های حکاری، وان، آغری، قارص، سیرت، تبلیس، موشی، دیار بکر، بینگول، تونجلی (درسیم)، ماردین، اورفا، آدیامان و آلازیغ و...، کار و زندگی می کنند.

سرکوب و مبارزه کردها در ترکیه یک تاریخ طولانی دارد و به اواخر فروپاشی امپراتوری عثمانی می رسد. در سال 1976، فعالین سیاسی کرد، سازمان های چپ ‌متعددی را تاسیس کردند. اما موثرترین سازمان چپ ‌کردی در دههء 1970، حزب کارگران کردستان یا پ.ک.ک بود. این حزب در سال 1974، اعلام موجودیت کرد.

در سال‌های اخیر، دولت ترکیه به  وجود جمعیت 10 تا 15 میلیونی مردم کرد در اين کشور اعتراف کرد در حالی که قبلاً به کلی منکر هویت کردها بود، اما سازمان های کرد مخالف حکومت مرکزی ترکیه، رقم 25 تا 30 میلیون نفر را برای جمعیت کردهای ترکیه ذکر می ‌کنند. در این میان منابع بی طرف نیز به جمعیتی در حدود 20 میلیون نفر کرد در ترکیه اشاره دارند.

علاوه  ین، مهاجرت کردها از شهرهای شرقی و جنوب شرقی ترکیه به مناطق غرب و جنوب غربی باعث تغییر بافت جمعیتی بسیاری از شهرهای ترکیه (خصوصا حاشیه شهرهای بزرگ) شده است؛ شهرهایی مانند ازمیر، آدانا، استانبول، آنکارا و... در محاصره کردهای مهاجر درآمده اند. پدیدهء «محاصره شهرها توسط کردها»، موجبات نگرانی بیش تر حکومت و ترک های نژادپرست را فراهم کرده است. در مورد علل مهاجرت کردها، تحلیل ‌گران مختلف عموماً به سه دلیل اصلی اشاره کرده اند: سرکوب های پلیسی و برقراری نوعی از حکومت نظامی و کنترل شدید مردم و فرار از حملات ارتش، عدم سرمایه داری و اشتغال ضعیف و بی کاری زیاد و برخی مواقع نیز کوچ اجباری توسط دولت و...

مهاجرت مردم کرد از کردستان، باعث شده است که در حال حاضر 5 میلیون کرد ساکن استانبول هستند و لقب پرجمعیت ‌ترین شهر کردنشین منطقه را به خود اختصاص دهد. در آنکارا، پایتخت ترکیه نیز حدود یک میلیون و 450 هزار نفری کرد زندگی می کنند.

در طی تابستان 1984، پ.ک.ک تشکیل بریگادهای آزاد سازی کردستان را اعلام کرد و از پایگاه‌ هایی در شمال عراق، حملاتی را علیه واحدهای ارتش ترکیه و ایستگاه‌های پلیس واقع در روستاهای جنوب‌شرقی انجام داد.

ارتش ترکیه با اعزام واحدهای مسلح سنگین به کردستان عکس ‌العمل نشان داد. اما در تلاش برای دستگیری چریک ‌های پ.ک.ک که اقدام به این حملات می ‌کردند موفق نبود. حملات چریک‌های پ.ک.ک تشدید شد و در ماه می 1988، پ.ک.ک تشکیل ائتلاف گسترده‌ای از نیروهای «جبهه ملی آزادی بخش کردستان» (ERNK) را اعلام کرد. به این ترتیب، تهاجم حکومت مرکزی به پ.ک.ک و مردم کردستان در تاریخ بیش از سه دهه است که بی وقفه ادامه دارد.(*)

ده ها مقر فرماندهی رهبری پ.ک.ک، یعنی عبدالله اوجالان، در «بقاع لبنان»، قرار داشت اما در سال 1999 میلادی این وضعیت موجب ایجاد تنش جدی، تا مرز رویارویی نظامی، میان ترکیه و سوریه شد تا این که سرانجام با خروج اوجالان از سوریه و لبنان و سفر به روسیه و ایتالیا کشمکش طرفین تا حدودی فرو نشست. اما اوجالان، با همکاری سرویس های امنیتی اسرائیل و آمریکا و کنیا به دام ماموران سازمان جاسوسی ترکیه (میت) گرفتار شد و از تاريخ ۱۴ فوریه سال ۱۹۹۹ دوران حبس ابد خود را در جزیره خالی از سکنه ایمرالی در نزدیکی استانبول می‌گذراند و اکنون دولت ترکيه با زندانی خود وارد مذاکره شده و اين مذاکرات به داغ ‌ترین موضوع رسانه‌های داخلی و بین المللی و محافل سیاسی این کشور تبدیل شده است.

البته مذاکره با دولت، همواره یکی از خواسته های پ.ک.ک در ده دههء اخیر بوده است اما دولت ترکیه و به ویژه ارتش و میت (پلی مخفی) آن، علاقه ندارند که این منطقه به حالت عادی برگردد. چرا که از یک سو، وجود بحران در کردستان، قدرقدرتی آن ها را هم چنان نگاه می دارد و از سوی دیگر، قاچاق سلاح و مواد مخدر نیز در این منطقه زیر نظر برخی مقامات حکومت و نظامی صورت می گیرد و درآمدهای کلانی دارند. هر از چند گاهی این مسایل، حتی به رسانه ها نیز کشیده می شود.

ترور پاریس

جسد سه زن فعال سیاسی کرد عضو حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.‌ک.ک)، که یکی از آنها جزو بنیان‌ گذاران این حزب بوده، در مرکز اطلاع رسانی کردستان، در یک محله شلوغ پاریس، در حدود ساعت يک و نيم بامداد روز پنج شنبه دهم ژانویه 2013، کشف شد. به گزارش آسوشیتد پرس، به سر هر سهء آنها شلیک شده بود

وزیر کشور فرانسه، یکی از کشته شدگان را سکینه جانسیز، از بنیان ‌گذاران پ.‌کا.کا معرفی کرده است.

یک وب‌سایت متعلق به کرد ‌زبانان نیز با انتشار عکس‌های منتسب به افراد کشته شده، نام دو زن دیگر را فیدن دوغان و لیلا سویلِمز اعلام کرده است. به گفته این وب سایت، خانم دوغان «رییس مرکز اطلاع‌رسانی کردستان» بوده است.

هنوز مشخص نیست که این قتل توسط چه فرد یا گروهی و با چه انگیزه‌ای صورت گرفته است. اما به احتمال زیاد يا پلیس مخفی ترکیه (میت) و یا گروه فاشیستی «گرگ های خاکستری»، که با ارگان های امنیتی حکومت ترکیه رابطه تنگاتنگی دارند، این سه فعال سیاسی را ترور کرده اند.

به دنبال انتشار خبر کشته شدن این سه زن کرد، صدها تن از فعالین سیاسی کردستان ترکیه در مقابل مرکز اطلاعت کردستان در پاریس جمع شدند و دست به اعتراض زدند.

مذاکره

در یک ملاقات غیرمنتظره، دو تن از نمایندگان کرد پارلمان ترکيه از حزب "صلح و آشتی"، به نام های "احمد ترک" و "آیلا آکات" با عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان، ملاقات کردند. این اولین باری بود که نمایندگان کرد پس از مدت ها توانسته بودند با اوجالان دیدار کنند. همچنین "هاکان فیدان"، رییس سازمان اطلاعات ترکیه (میت) دو روز را در زندان ایمرالی با اوجالان گذرانده است. به نظر می رسد مذاکرات صلح بین کردها و دولت ترکیه وارد مرحلهء جدیدی شده باشد. مطبوعات ترکیه می گویند فیدان و عبدالله اوجالان بر روی برنامه خروج نیروهای پ.ک.ک از ترکیه موافقت کرده اند.

هفتهء گذشته نیز رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، در یک مصاحبه در تلویزیون ملی ترکیه، گفت که ماموران سازمان اطلاعات ترکیه با آقای اوجالان ملاقات کرده اند. اردوغان، گفت اولویت دولت او خلع سلاح پ.ک.ک است. اما سئوال این جاست که آیا اوجالان حاضر خواهد بود از "پ.ک.ک" بخواهد سلاح شان را بدون قید و شرط زمین بگذارند؟ آیا شورای رهبری "پ.ک.ک" در کوهستان قندیل به حرف های اوجالان گوش خواهد داد؟ آیا دولت ترکیه، به خواست های کردها جواب خواهد داد؟ این سئوالاتی است که اردوغان و نماینده اش در هفتهء گذشته به آن ها جوابی ندادند.

گفته شده است که در سال 2010 نیز مذاکراتی مخفیانه بین اعضای اروپایی "پ.ک.ک" و دولت ترکیه در اسلو پایتخت نروژ صورت گرفته اما در سال 2011 این مذاکرات بدون نتیجه خاتمه یافته است. برای مدتی دولت این مذاکرات را انکار کرد، اما بعدها هر دو طرف یکدیگر را به شکست مذاکرات متهم کردند. پس از شکست مذاکرات اسلو، اردوغان سیاست تشدید عملیات نظامی علیه "پ.ک.ک" و دستگیری فعالان سیاسی کرد را در پیش گرفت. در دو سال گذشته، بیش از هشت هزار فعال سیاسی کرد، شهرداران، نمایندگان مجلس و روزنامه نگاران به اتهام تروریسم و عضویت در اتحادیه جوامع کردستان (KCK) دستگیر شده اند. دولت ترکیه اين نهاد را چتری برای فعالیت "پ.ک.ک" در ترکیه می خواند.

دستگیری فعالان کرد هنوز ادامه دارد و روزانه چندین فعال سیاسی کرد در ترکیه دستگیر می شوند، اما از طرف دیگر، دولت اردوغان مشغول مذاکره با رهبر حزب کارگران کردستان است. مقامات ترکیه، در توجیه این همه سرکوب خود علیه مردم کرد، ادعا دارند که "پ.ک.ک" قصد داشته تا نوعی بهار عربی را در مناطق کردنشین ترکیه را شروع کند، اما این برنامه شکست خورده است.

روزنامه های ترکیه، هم چنین نوشته اند که اوجالان خواهان بهبود وضعیت زندان شده و از دولت خواسته امکان ارتباط مستقیم او را با رهبران "پ.ک.ک" در قندیل فراهم کند. اوجالان از زمان دستگیری اش در سال 1999 در انفرادی به سر می برد. در دو سال اخیر وکلای او، اجازهء ملاقات با او را نداشته اند. با توجه به شرایط زندان اوجالان، نمی توان گفت تا چه حد گفته های اوجالان مورد تایید و قبول بخش دیگری از رهبری "پ.ک.ک" خواهد بود؟ از این رو، شک و تردیدهای زیادی وجود دارد که تا چه اندازه رهبران "پ.ک.ک" در کوهستان قندیل به حرف های اوجالان گوش خواهند داد.

باریش آلتان، از روزنامهء «زمان» ترکیه، بر این عقیده است که: «دولت با مطرح کردن دوبارهء اوجالان می ‌خواهد از نفوذ برخی از رهبران تندرو "پ.ک.ک" در قندیل بکاهد.»

روزنامهء ‌«ملیت» نیز در مصاحبه ‌ای با زبیر آیدار، که از وی در این روزنامه به عنوان مسئول "پ.ک.ک" در اروپا نام برده شده، آورده است: «دیدار با آقای اوجالان و اطلاع رسانی این مذاکره به افکار عمومی قدمی مثبت است. رهبر ما پایه‌گذار و رهبر جنبش ماست و جنبش ما موظف به اطاعت از اوست. مسئول گفتگوها اوجالان است، اما این مذاکرات نمی ‌تواند از جزیره ایمرالی پیش برده شود. بدون بهبود شرایط اوجالان مذاکرات به پیش نخواهد رفت.»

روزنامه آلمانی «برلینر تسایتونگ» درباره مذاکرات اخیر نوشت: «رجب طیب اردوغان، نخست ‌وزیر ترکیه، چراغ سبز برای انجام مذاکره با عبدالله اوجالان را داده است. اعتصاب غذای 9 هفته ‌ای زندانیان کرد در نوامبر 2012 و دستور اوجالان برای پایان‌دادن به این اعتصاب نشان داد که نفوذ وی همچنان پابرجاست. به نظر می‌رسد که پایان‌دادن به مبارزه مسلحانه بدون توافق با اوجالان، دشمن شمارهء یک ترکیه، ممکن نیست.»

روزنامه «حریت» چاپ ترکیه به نقل از یالچین آکدوغان‌، مشاور ارشد رجب طیب اردوغان، نخست ‌وزیر این کشور، نوشت که امکان پیروزی نظامی بر گروه "پ.ک.ک" وجود ندارد.

اين روزنامه، ضمن اشاره به دیدار و مذاکره 4 ساعتهء ‌مسئولان سازمان اطلاعات ترکیه (میت) با عبدالله اوجالان، خبر داد که اسامی اعضای هیأت مذاکره‌ کننده عبدالله اوجالان هم مشخص شده است. این اعضا که از سوی عبدالله اوجالان «اندیشمندان جنبش سیاسی کرد» نام گرفته ‌اند، عبارتند از احمد ترک، نمایندهء مستقل و رییس همطراز کنگره جامعه دموکراتیک، آیلا عقاد، نمایندهء حزب کردی صلح و دموکراسی در مجلس ترکیه از شهر باتمان، مرال دانیش بش ‌تاش، معاون دبیرکل حزب کردی صلح و دموکراسی، و شرافت ‌الدین الچی، نمایندهء حزب صلح و دموکراسی که هفتهء قبل درگذشت. لازم به یادآوری است که، پیش از این، "عقاد" و "بش ‌تاش" وکلای مدافع رهبر "پ.ک.ک" بوده‌اند. احمد ترک، آیلا عقاد و مرال دانیش بش‌تاش روز چهارشنبه 12 دی ماه دیداری 2 ساعته با عبدالله اوجالان داشته ‌اند.

روزنامهء حریت در شماره روز جمعه 15 دی 1391 خود به نقل از عبدالله اوجالان نوشت: «هدف ایجاد یک فضای عاری از سلاح برای حل مسئله کردهاست. هدف بر زمین گذاشتن سلاح از سوی پ.ک.ک است. مذاکرات در این راستا آغاز شده است و همه باید هوشیار باشند.» حریت، نوشته است که هدف از مذاکرات دولت ترکیه با عبدالله اوجالان «ارائه یک راه حل برای جامعه ترکیه در اوایل سال 2013» است.

این روزنامه، هم چنین به نقل از عبدالله اوجالان آورده است: «این روند قابل توقف نیست. اگر اتفاقی در طول این روند نیافتد و مذاکرات با حکومت روند مثبتی داشته باشد، می‌توان گام‌های مهمی را در ماه‌های آینده برداشت. همه باید در این روند صبور باشند. اراده ‌ا‌ی غیر از ارادهء خودم را در این مذاکرات قبول نخواهم کرد.»

خبرگزاری «فرات نیوز»، نزدیک به جریان "پ.ک.ک"، نیز از قول رهبر اين حزب نوشته است: «هم پ.ک.ک و هم حکومت ترکیه به من فشار می ‌آورند. من تا دو هفته می ‌توانم مسئولیت خود را بر عهده بگیرم اما این موضوع به تحولات آتی وابسته است. اگر تحولاتی رخ دهد من نقش خود را بر عهده خواهم گرفت.»

فرات نیوز، هم چنین از انتقاد عبدالله اوجالان از رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، خبر داده و از قول وی نوشته است: «وقتی به سخنان اخیر نخست وزیر ترکیه گوش می ‌کنیم، تعجب ‌آور است. آن ها از یک طرف مذاکره می‌کنند و از سوی دیگر بر سخنان ملی ‌گرایانه خود می ‌افزایند. می‌دانم، ممکن است این سخنان ملی ‌گرایانه برای جمع ‌آوری رأی باشد، اما نباید این ‌گونه رفتار کنند.»

خبرگزاری فرات نیوز، به سخنان رهبر پ.ک.ک استناد کرده است که می‌گوید: «دیدگاه ما دیدگاه کردگرایانه نیست. ما تنها به دنبال کردگرایی، ترک ‌گرایی یا عرب ‌گرایی نیستیم. پروژه‌ما مبتنی بر گروه‌ها، رده‌ها و طبقات اجتماعی است. خودمختاری دموکراتیک مورد نظر ما تنها مربوط به کردستان نیست و سواحل اژه، دریای سیاه و آناتولی مرکزی را هم در بر می ‌گیرد.»

روزنامه «رادیکال» ترکیه هم در مقاله‌خود در روز 14 دی 1391 می ‌نویسد که هاکان فیدان، رییس سازمان اطلاعات ترکیه، پس از مذاکرات خود در 16 دسامبر 2012 پیش از آغاز سال نوی میلادی هم یک روز کامل را در جزیره ایمرالی به سر برده است.

به نوشتهء ‌این روزنامه‌، درخواست عبدالله اوجالان از پ.ک.ک برای «بر زمین گذاشتن سلاح»، «خروج عناصر مسلح پ.ک.ک از مرزهای ترکیه»، «تصویب چهارمین بستهء اصلاحات قضایی ترکیه» و «آزادی هزاران نفر از اعضای کنفدرالیسم جوامع کردستان» و «تصویب خودمختاری حکومت‌های محلی» است که این مورد از جمله درخواست شورای اروپاست و از مفاد مهم توافق دولت ترکیه با پ.ک.ک به شمار می ‌آید.

 روزنامه رادیکال، می‌نویسد: «علت شتاب دولت وابسته به حزب حاکم "عدالت و توسعه ترکیه" برای توافق با پ.ک.ک، در انتخابات محلی و انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در سال 2014 نهفته است و دولت اردوغان تلاش می‌کند پیش از پایان سال 2013 با پ.ک.ک به توافق برسد.»

لازم به یادآوری است که رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، این اعتصاب غذا را «نمایش» و تلاشی برای «اخاذی سیاسی» خواند بود. اما با این وجود، اردوغان و دولت اش زیر فشار افکار عمومی داخلی و بین المللی قرار گرفته بودند، آمادگی خود را برای یافتن راه‌حل، دست ‌کم در قبال برخی از مطالبات ابراز داشتند.

روز دوشنبه 5 نوامبر 2012، دولت ترکیه در پی گسترش اعتصاب غذای زندانیان کرد، لایحه ‌ای به مجلس برد که تکلم به زبان کردی را در محاکم قضایی این کشور مجاز می ‌شمارد. حق صحبت کردن به زبان مادری در بازجویی و دادگاه، از مطالبات اصلی زندانیان اعتصابی بود.

در مورد تغییر وضعیت اوجالان، نخست اردوغان و دولتش هم چنان ایستادگی نشان دادند اما سپس عقب نشینی کردند. تا این که مذاکرات میان مسئولان ترکیه و اوجالان در روز 23 دسامبر 2012، صورت گرفت.

لازم به یادآوری است که مدتی پس از دستگیری اوجالان، پ.‌ک.‌ک اعلام کرد که رهبر جدیدی برگزیده است، اما ناظران سیاسی بر این باورند که عبدالله اوجالان رهبر با نفوذ و بلامنازعه پ.‌ک‌.ک محسوب می شود و تنها به دلیل حبس اوجالان، رهبری موقت به «مراد کارایلان» محول شده است.

واکنش احزاب پارلمانی اپوزیسیون دولت اردوغان به مذاکره با پ.ک.ک

اخبار مربوط به مذاکرات حکومت ترکیه با اوجالان، واکنش‌های گوناگون احزاب، گروه‌ها و تشکل ‌های سیاسی، اجتماعی و صاحب ‌نظران ترکیه را به همراه داشت.

کمال قلیچدار اوغلو، رهبر «حزب جمهوری خلق»، حزب اصلی مخالف دولت ترکیه، در گفتگویی با فکرت بیلا، روزنامه‌ نگار مشهور ترک، از عدم پیشداوری حزب متبوع اش در مورد مذاکرات دولت ترکیه با عبدالله اوجالان خبر داد.

قلیچدار اوغلو، گفت: «ما پیشداوری نمی ‌کنیم، اما نگرانی‌های خود را داریم. پایه و اساس نگرانی‌هایمان هم عدم رفتار پایدار دولت است.» رهبر حزب جمهوری خلق، خطاب به دولت ترکیه نیز گفت: «شما می ‌گفتید ما مذاکره نمی‌کنیم و مبارزه می ‌کنیم. اما معلوم شد که در حال مذاکره هستید. حداقل به مردم راست بگویید.»

قلیچدار اوغلو، با تاکید بر این که اگر مذاکرات به خلع سلاح بی‌قید و شرط منجر شود و اطلاع‌رسانی به مردم به طور صحیح انجام شود با این نوع مذاکرات مخالفتی نخواهند کرد. او، هم چنین افزود: «این امر نباید برای ایجاد یک فضای امن در هنگام انتخابات به کار گرفته شود. مذاکرات باید برای حل مساله و خلع سلاح گروه تروریستی انجام شود نه برای جمع‌آوری رای.»

صلاح الدین دمیرتاش، دبیرکل حزب صلح و دموکراسی و نماینده مردم دیاربکر در پارلمان که در مجلس ترکیه با گروهی از خبرنگاران مصاحبه می‌کرد، از سخنان اردوغان در زمینهء مذاکرات با اوجالان در جزیره ایمرالی به عنوان یک اقدام کاملاً مثبت یاد کرد و افزود: «ما هم مصرانه به دنبال همین بودیم.»

او، در پاسخ به سئوالی مبنی بر این که واکنش پ.ک.ک به درخواست عبدالله اوجالان مبنی بر بر زمین نهادن سلاح چه خواهد بود، گفت: «جریان کردی جریان بزرگی است که از گروه ‌های مختلفی تشکیل شده است. اما 99 درصد این جریان از اوجالان اطاعت خواهند کرد. افراد بی‌تردید به درخواست عبدالله اوجالان گوش خواهند داد.»

دمیرتاش، در خصوص موفقیت مذاکرات حکومت ترکیه با رهبر پ.ک.ک نیز چنین توضیح می‌دهد: «برای پیش برد روند مذاکرات باید در سال 2013 اقدامات عملی انجام شود. مساله کرد مساله‌ای نیست که ظرف امسال برطرف شود. اما اگر قدم‌های درستی برداشته شود و روند مذاکرات در چارچوب اعتمادسازی پیش برده شود می ‌توان شاهد آغاز گسترش اعتقاد به حل مساله در سال جاری بود.»

ارطغرل اوزکوک، ستون نویس روزنامه‌حریت در مقاله 15 دی 1391 ضمن اعلام «حمایت قلبی» خود از مذاکرات دولت با عبدالله اوجالان به مساله ترک بودن و کرد بودن در ترکیه هم می ‌پردازد. به عقیدهئ ‌اوزکوک، اعتراف به «ترک بودن» در ترکیه مشکل‌تر از اعتراف به «کرد بودن» است. به عقیده او، در ترکیه «کسی که می‌گوید من کرد هستم پیشرو نامیده می‌شود» و «کسی که می ‌گوید من ترک هستم فاشیست نامیده می‌شود.»

روشن چاقیر، ستون نویس روزنامهء ترک زبان «وطن» هم به بررسی واکنش‌های ترک ‌ها و کردهای ترکیه به موضوع مذاکرات دولتی با عبدالله اوجالان پرداخته است. به اعتقاد چاقیر، اگر دولت ترکیه به صورت علنی 5 سال پیش مذاکرات خود با اوجالان را اعلام می‌کرد، ممکن بود یک قیامت کوچک در ترکیه پدید آید و تاثیرات آن به خیابان‌ها کشیده شود، اما امروز ترکیه شاهد چنین عکس ‌العملی نیست.

او در مقالهء ‌خود در روزنامهء وطن، علت این امر را در شکستن تابوی موسوم به «ممنوعیت مذاکره با تروریست‌ها» می‌داند و می ‌نویسد: «علت فروپاشی این تابو افکار عمومی ترکیه است. افکار عمومی ترکیه انتظار دارد دولت ترکیه به هر روشی مساله کردها در ترکیه را حل کند.»

روشن چاقیر، موفقیت مذاکرات را منوط به در نظر گرفتن «نگرانی‌های ترک‌ها و نیز حیثیت و اعتبار کردها» و برقراری تعادل در این زمینه می‌داند.

در حالی که نمایندگانی از سوی حکومت ترکیه با اوجالان مذاکره می کردند؛ ارتش ترکیه در روز دوشنبه 31 دسامبر 2012 برابر با 11 دی 1391، اعلام کرد که با انجام عملیاتی موفق شدند دست ‌کم 10 شورشی مسلح کرد را از پای در آورند. در دیاربکر در جنوب شرقی ترکیه نیز یک انبار مهمات و سلاح به دست نیروهای نظامی افتاد. به گفته مقامات رسمی ترکیه، عملیات نظامی روز دوشنبه به طور عمده علیه پ.‌ک.‌ک و جنگ جویان مسلح این حزب بوده است.

فاکتور سوریه

حکومت ترکیه، در رابطه با برکناری حکومت سوریه نقش اصلی را عهده دار شده است. بنابراین، مذاکره با پ.ک.ک و در صورت توافق یک پیروزی بزرگی برای حکومت ترکیه و مخالفین حکومت سوریه محسوب می شود. چرا که پ‌.ک‌.ک با ایجاد سازمان های نزدیک به خود، تحت نام‌های مختلف در کشورهای ایران، عراق و سوریه نیز فعالیت می‌کند. پیچیدگی شرایط سبب ائتلاف‌های موقت و متناقضی میان پ.‌ک.‌ک و دولت‌های منطقه می‌شود. برای مثال، از آن جایی که دولت ترکیه مخالف سرسخت حکومت اسد در سوریه به شمار می ‌آید، حزب پ.‌ک‌.ک، و شاخه سوری آن «حزب اتحاد دمکراتیک» (PYD)، وارد توافقاتی نانوشته با حکومت سوریه شده اند. سازمان پژاک نیز، که به عنوان شاخهء تشکیلاتی و عملیاتی پ‌.ک.‌ک در ایران، محسوب می ‌شود با حکومت اسلامی مبارزه می کند. در حالی که سابقاً پ.ک.ک رابطهء نزدیکی با حکومت اسلامی ایران داشت؛ پایگاه هایی در این کشور داشت و عثمان اوجالان، برادر عبدالله اوجالان، مدتی در ایران زندگی می کرد.

تا آن جا که به کردهای سوریه برمی گردد، آنها همواره از سوی حکومت مرکزی مورد آزار و اذیت قرار می گرفتند به طوری که گفته می شود تا این اواخر، حتی حکومت سوریه برای صدها هزار کرد سوری، کارت هویت و شناسنامه صادر نمی کرد. و از نظراقتصادی نیز مناطق کردنشین جزء مناطق بسیار محروم سوریه محسوب می شوند. در دورهء حاکمیت حافظ اسد، پدر بشار اسد، مردم مناطق کردنشین بارها با سرکوب های وحشیانه نیروهای حکومتی روبرو بوده اند.

در حال حاضر علاوه بر حاد بودن اعتراضات مردمی در داخل سوریه، رقابت های حکومت سوریه با همسایه شرقی اش، یعنی سیاست های خصمانه حکومت ترکیه علیه حکومت سوریه، این فضا را ایجاد کرد که سیاست های حاکمیت سوریه نسبت به کردهای این کشور ملایم شود.

با شروع اعتراضات داخلی سوریه، مجدداً بحث کردهای سوریه مطرح شد و به نوعی مردم مناطق کردنشین خود را درگیر رویدادهای داخلی سوریه نکردند. اخیراً بیش از ده سازمان کردی در سوریه فعال شده اند که بیش تر این سازمان ها روابط نزدیکی با حزب دمکرات کردستان عراق و اتحادیهء میهنی کردستان عراق دارند.

اما تنها حزب اتحاد دمکراتیک با آن ها رابطه ندارد، حزبی که خود را به پ.ک.ک. نزدیک تر می داند و قدرت و تعداد اعضا و نیروی شبه نظامی و نظامی حزب اتحاد دمکراتیک بیش از تمامی سازمان های کردی سوریه است و عملاً تسلط واقعی بر مناطق کردنشین در انحصار آن ها است.

کردهای سوریه در سه منطقه مجزا و جدا از هم ساکنند و اتحادیه دمکراتیک، که تحت تاثیر پ.ک.ک. است، از قدرت نمایی ترکیه در سوریه و دخالت های دولت ترکیه و نهایتاً گسترش و تعمیق نفوذ ترکیه در این خصوص مخالف است، ترکیه را دشمن کردها می داند و عملاً در جبهه ای که ترکیه و یا به نوعی حزب دمکرات کردستان عراق بر علیه حکومت سوریه گشوده اند، دفاع نمی کند. این حزب کردی اعلام کرده که اگر «ارتش آزاد سوریه» به حریم آن ها نزدیک شود مورد تهاجم قرار می گیرد.

از سوی دیگر، حکومت و نیروهای نظامی سوریه، احتمالاً با تحلیلی خاص و بدون هیچ درگیری مناطق کردنشین را تخلیه و به پادگان های خود برگشته اند و یا مناطق دیگر اعزام شده اند. شاید این سیاست هم یکی از دلایل این امر باشد که دولت ترکیه از چند جهت با چالش روبروست و توافق با پ.ک.ک، حتی اگر موقتی هم باشد، می تواند برایش یک دستاورد محسوب شود. بنابراین، قدرت گرفتن شاخه ای از نیروی نظامی کردها آن هم شاخه پ.ک.ک، در تضاد کامل با منافع ترکیه است.

در حقیقت فعلا کردهای سوریه، با کارت بازی های منطقه ای و حکومت سوریه بازی می کنند از این رو، آینده ای مبهمی دارد.

از مذاکره با اوجالان تا ترور فعالان پ.ک.ک در پاریس

عملیات ترور اخیر در پاریس که در آن، سکینه جانسیز، یکی از بنیان گذاران حزب کارگردان کردستان (پ.ک.ک) و دو زن فعال سیاسی دیگر از وابستگان به این حزب جان باختند، در نوع خود کم سابقه بود. چرا که مدت ها بود اعضای این حزب در یک پایتخت اروپایی ترور نشده بودند.

فیدان دوغان، یکی دیگر از زنان به قتل رسیده، 32 سال داشت و در مرکز اطلاعات کردها در پاریس مشغول به کار بود. لیلا سولماز، نفر سوم هم با ملیت بلژیکی از نمایندگان کنگره کردستان بوده است. این جنایت، معمای پیچیده است از این رو، راه را بر گمانه زنی‌های مختلفی باز کرده و بر پیچیدگی های آن افزوده است.

پ.ک.ک بر وجود تروریسم دولتی تاکید می کند. در بیانیهء این حزب آمده که چنین عملیات تروری، آن هم در مرکز پاریس و در یکی از شلوغ‌ترین خیابان های این شهر، بدون دخالت سازمان های اطلاعاتی بین المللی و کمک دولت ها امکان ندارد. همان طور که دستگیری خود اوجالان در کنیا و انتقال اش به ترکیه، بدون همکاری «میت»، پلیس مخفی ترکیه با سازمان «سیا» آمریکا و «موساد» اسرائیل و...، امکان پذیر نمی شد.

صلاح الدین دمیرتاش، دبیرکل حزب «آشتی و دموکراسی» که یک حزب قانونی در ترکیه است و چند نماینده نیز در پارلمان این کشور دارد، بلافاصله پس از انتشار خبر ترور به پاریس رفت و، در سخنرانی برای جمعی که برای اعتراض گردآمده بودند، دستگاه اطلاعاتی و امنیتی فرانسه را مقصر دانست و این ترور را «روبوسکی فرانسه» نام نهاد.

«رسوایی روبوسکی»، که از نام روستایی کردنشین در مرز ترکیه و عراق به نام روبوسک گرفته شده و به رسوایی "اولو  دره" (دره مرده)‌ هم معروف است، زمستان گذشته رخ داد که سازمان اطلاعاتی آمریکا با اطلاعاتی که از هواپیماهای بی سرنشین تجسسی خود دریافت کرده بود، عبور کاروانی از مرز عراق به سوی ترکیه را به سازمان اطلاعاتی ترکیه (میت) خبر داد و جنگنده های اف 16 نیروی هوائی ترکیه، این کاروان را به گمان آن که چریک های پ.ک.ک باشند هدف آتش قرار دادند اما فردای آن روز مشخص شد که قربانیان، سی و چهار «کول بر ِ» کرد محلی بودند که اجناس قاچاقی مانند سیگار و چای و گازوئیل به ترکیه رد می کردند و بزرگسال ‌ترین شان بیست ساله بود.

احتمالاً هدف صلاح الدین دمیرتاش از چنین تشبیهی آن بوده که دستگاه امنیتی فرانسه یا سهل انگاری کرده یا این که عمداً چشم روی هم گذاشته و اجازه داده که این ترور صورت بگیرد. چرا که مهرهء درشتی در پ.ک.ک همچون سکینه جانسیز که به نوعی بازوی دیپلماتیک این حزب در اروپا و مسئول جمع آوری کمک مالی هم بوده، حتماً زیر نظر دائمی دستگاه امنیتی فرانسه قرار داشته است و کسانی که به قصد جان اش نزد او رفته اند نمی توانند از دید ماموران فرانسوی پنهان مانده باشند.

از سوی دیگر، رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه از فرانسه خواسته است تا در مورد قتل این سه فعال زن تحقیقاتی فوری انجام دهد.

همچنین اردوغان از فرانسوا اولاند، رییس جمهور فرانسه، خواست تا دربارهء تماس اش با پ.ک.ک که از نظر ترکیه گروهی تروریستی به شمار می ‌رود، توضیح دهد. این درخواست نخست وزیر ترکیه پس از آن صورت گرفته که اولاند گفته بود که با یکی از این سه فعال کرد آشنایی دارد.

از سوی دیگر، بعید به نظر می رسد که دولت ترکیه در شرایط  موجود رسماً ترور آن ها را صادر کرده باشد، آن هم در خاک فرانسه. در نتیجه این شک و گمان هم وجود دارد که قدرت هایی در ارتش و درون میت، دست به چنین اقدامی زده باشد.

و یا این که گرگ سازی خاکستری، این جریان فاشیستی که به محافلی در درون حاکمیت ترکیه در مرتبط است، احتمالاً این عملیات ترور را هدایت کرده است.

البته در این میان، برخی نیز این ترور را به حکومت اسلامی، حکومت سوریه و یا اختلافات درونی خود پ.ک.ک نسبت می دهند که چنین نظریه هایی چندان پایه و اساس منطقی ندارند.

این شیوهء ترور، نظریه های مختلف را تقویت می کند. چون که قاتلان، پس از آن که ده یازده گلوله ای با سلاح مجهز به صدا خفه کن در تن قربانیان خالی کرده اند، به راحتی در را پشت سر بسته و رفته اند.

در هر صورت به نظر می رسد ترور پاریس بسیار حرفه ای سازمان دهی و اجرا شده باشد، حتی پوکه های برجای مانده در صحنه قتل هم که ظاهری آماتوری به ترور داده، به باور کارشناسان می تواند نشانه دیگری از حرفه ای بودن و شیوه ای برای رد گم کردن باشد.

این سه فعال زن روز پنج شنبه 10 ژانویه 2012 برابر با 21 دی 1391، در مرکز اطلاع رسانی کردها در شهر پاریس به قتل رسیدند. گفته شده هر سه نفر از ناحیه سر هدف گلوله قرار گرفتند.

جمع بندی

جنایت کاری حکومت مرکزی ترکیه هم چون حکومت های مرکزی ایران، عراق، سوریه، مداوم و مستمر مردم کرد را سرکوب کرده اند و هر نوع حق طلبی و اعتراض مردم کرد به این همه بی حقوقی تحت عنوان «تجزیه طلبی» با گلوله جواب داده اند. گفته می‌شود تا به حال در حملات نیروهای دولتی به کردستان و پ.ک.ک حدود 30 الی 45 هزار کشته بر جای گذاشته که اکثریت آن ها مردم عادی بوده اند.

آنچه در بالا گفته شد، برخوردهای غیرانسانی حکومت ترکیه، با مردم کرد است. لازم که حل مساله کرد از موضع سیاسی، انسانی، اجتماعی و فرهنگی برابری طلبانه و عدالت جویانه مورد حمایت همه جانبه داخلی و بین‌المللی قرار گیرد.

کردها در داخل مرزهای چهار کشور همسایه پراکنده هستند و به نظر می‌رسد تغییر وضعیت کردها در هر یک از این چهار کشور، تاثیر به سزایی در کشورهای دیگر خواهد داشت. در این میان، حکومت های ترکیه و ایران احساس خطر بیش تری می‌کند،

ترکیه از یک سو، تحت فشار اتحادیه اروپایی است تا حقوق سیاسی و فرهنگی کردها را به رسمیت بشناسد و از سوی دیگر، حدود یک سوم از ترک ‌های مقیم اروپا کرد هستند، به نوبه خود این فشارها را تشدید می‌کنند.

مساله کرد، دردناک‌ترین و پیچیده ترین مساله‌ای است که حکومت های ترکیه از زمان تاسیس جمهوری ترکیه با آن روبرو است اما هرگز حقوق مردم کرد را رسمیت نداده اند.

با در نظر گرفتن شرایط جدید منطقه ای می ‌توان گفت مسالهء کرد مانند مسالهء فلسطین به یک معضل پیچیده است. از این رو، اگر مسالهء کرد در این منطقهء بحرانی، جوابی شایسته و درخور انسان به ویژه مطالبات مردم کرد را برآورد نکند احساس امنیت در آن، رویایی بیش نخواهد بود.

حکومت ترکیه، از یک سو تحت فشار اروپا ناگزیر است حقوق مردم کردها را به رسمیت بشناسد و از سوی دیگر، امنیت داخلی خود را تامین نماید.

اعتصاب غذای هفتاد روزه بیش از هفتصد زندانی سیاسی پ.ک.ک یکی از مهم ترین اخبار سیاسی ترکیه در سال 2012 بود. درباره انگیزه های این اعتصاب عظیم مقالات و یادداشت های فراوانی نوشته شد و نه تنها در میان تحلیل گران ترکیه، بلکه در میان فعالان سیاسی و رسانه ای منطقه ای و بین المللی نیز کم نبودند شمار افرادی که این اقدام را یک عمل بی نتیحه دانستند. در حالی که این موضوع به یک بحران سیاسی جدی برای ترکیه تبدیل شد و اردوغان و دولتش ناچار شدند در برابر زندانیان کوتاه بیایند.

یکی دیگر از موضوعاتی که شایان ذکر است، توجه گسترش عملیات های پ.ک.ک علیه نیروهای دولتی در سال 2012 بود. یعنی در سالی که اجازه ندادند حتی اوجالان حتی یک بار با وکلای خود دیدار کند. گفته می شود که در این سال بیش از ششصد چریک پ.ک.ک درگیری با نیروهای حکومتی جان خود را از دست دادند. شاید همین دلایل، اردوغان را وادار ساخت تا به پشت میز مذاکره برگردد.

شاید سال 2013، برای مردم کردستان ترکیه، سالی پربار باشد و بتوانند خواسته ها و مطالبات بر حق و عادلانه خود را به حکومت ترکیه تحمیل کنند و تنها از طریق مبارزهء آزاد سیاسی در درون ترکیه، اهداف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود را دنبال نمایند.

بی شک، خلع سلاح برای پ.ک.ک عواقب زیادی در پی دارد. زمین گذاشتن اسلحه برای یک حزب مسلح به معنی تسلیم محض است و این با فلسفهء مبارزهء مسلحانه مغایرت دارد. مگر این که واقعاً شرایطی در ترکیه به وجود آید که مردم کرد به معنای واقعی حق یک سان و برابری با شهروندان ترک داشته باشد. در حالی که در حال حاضر چنین شرایطی، حتی قابل تصور هم نیست.

یک شنبه 1 بهمن 1391 - بیستم ژانویه 2013

_________________________________

* من جريان چگونگی دستگیری و دادگاهی و محاکمات و دفاع اوجالان را در کتابی به نام «تاریخ شرمسار مردم کرد» در سال 2001 نوشته ام و آن را نشر و کتاب ارزان منتشر کرده است. از جمله در صفحات 94 و 96 این کتاب، به نقل از یک گزارش تحقیقی که از سوی کارشناسان دانشکدهء جامعه شناسی دانشگاه آتاتورک در مورد مساله کوچ در کردستان ترکیه انجام داده اند، نشان داده شده که «براساس آمارهای رسمی 21 درصد مردم مناطق کردنشین زیر خط فقر زندگی می کنند. در این تحقیق، تخلیهء اجباری روستاها و خراب کردن منازل روستا نشینان، مجبور کردن مردم به همکاری با نیروهای نظامی و نگهبانان روستا و دولت، به عنوان عوامل اصلی کوچ مردم کردستان معرفی شده است... 84 درصد از کسانی که آماده به کار هستند، اظهار می دارند که دولت به اندازه کافی خدمات اجتماعی را به این منطقه اختصاص نمی دهد. این هم یکی از عوامل اصلی و مهم کوچ مردم از کردستان به شمار می آید».

نظر خوانندگان

محل ارسال نظر در مورد اين مطلب:

توجه: اگر عنوان اين مقاله را در جدول زير وارد نکنيد، ما نخوهيم دانست که راجع به کدام مطلب اظهار نظر کرده ايد.

کافی است تيتر را کپی کرده و در محل مربوطه وارد کنيد.

بازگشت به خانه