استراتژی مناسب «همه پرسی برای تغییر قانون اساسی» است

گفتگو با علی افشاری

گفتگوگر: موسسه شهروندیار

موسسه شهروندیار در آستانه نزدیک شدن به انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی، با علی افشاری پژوهشگر و تحلیلگر مقیم آمریکا و از اعضای پیشین شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت مصاحبه ای را در این خصوص انجام داده که در ادامه می توانید آنرا بخوانید.

پرسش: نظر شما در ارتباط با شعار انتخابات آزاد در شرایط کنونی چیست؟ چه نقدهایی بر آن وارد است؟

پاسخ: به شعار انتخابات آزاد از جهات مختلف می توان نگریست. اگر بخواهیم آن را تبدیل به استراتژی گذار به دموکراسی بنمائیم، پاسخ بنده منفی است. این برنامه نمی تواند بن بست موجود در فضای سیاسی را بشکند. موانع پیش روی دموکراسی در ایران خیلی فراتر از آزاد نبودن انتخابات است. انتخابات نیز ویژگی ها و پیش نیاز هایی دارد تا بتواند ابزار ارزشمندی برای تحقق دموکراسی باشد.

این ویژگی ها در پنج عنصر کلان، شامل: موثر، رقابتی، آزاد، منصفانه و سالم بودن انتخابات تعریف می شود و انتخابات آزاد یک بعد لازم برای انتخابات معنا دار و مفید است ولی همه آن نیست. اولا باید انتخابات موثر باشد. یعنی محصول انتخابات اختیار و اقتدار لازم برای پاسخگویی به اعتماد عمومی و اجرای برنامه های وعده داده شده را داشته باشد. این امر نیازمند یک ساختار سیاسی است که راس سلسله مراتب اقتدار آن، توسط انتخابات تعیین شود و در برابر مردم پاسخگو باشد. به قول پوپر فضیلت دموکراسی بیشتر در این است که مردم هر وقت اراده کنند بتوانند از طریق ساز و کار تعریف شده ای حاکم را عزل نمایند.

انتخابات در جمهوری اسلامی غیر آزاد، ناعادلانه، تقلب آمیز، نا سالم و غیر موثر و فاقد ظرفیت برای انتقال قدرت واقعی است. از دید اینجانب همه پرسی برای تغییر قانون اساسی و ایجاد ساختار انتخاباتی نوین که متناسب با دموکراسی باشد، می تواند استراتژی مناسب باشد. اما انتخابات آزاد خود می تواند موضوعی برای یک کمپین و فعالیت جداگانه باشد تا در این خصوص فرهنگ سازی شود و میزان اطلاعات و آگاهی های عمومی ارتقاء یابد. همچنین معیاری برای سنجش و داوری عملکرد مسئولین انتخابات های پیش رو مشخص گردد.

کمپین انتخابات آزاد این قابلیت را دارد که در حاشیه انتخابات و آزادی های نسبی که در فضای سیاسی ایجاد می شود، چالشی برای حاکمیت ایجاد کند و در برنامه آنها برای برگزاری انتخابات نمایشی و کشیدن مردم پای صندوق رای ایجاد اختلال نماید.

پرسش: شما به عنوان یک فعال سیاسی، اگر بخواهید در انتخابات آینده مشارکت داشته باشید، حداقل های لازم برای جلب مشارکت شما در انتخابات چه چیزی می تواند باشد؟

پاسخ: من همانگونه که گفتم در انتخابات های جمهوری اسلامی شرکت نمی کنم. این تصمیم را پس از انتخابات دومین دوره شوراهای شهر گرفتم و اکنون نیز تفاوتی در فضای سیاسی نمی بینم. به نظر من راه آزادی و حقوق بشر در ایران خارج از مسیر انتخابات می گذرد.

علاوه بر موانع ساختاری، بخش مسلط قدرت هیچگونه نرمش و انعطافی مبنی بر پذیرش الزامات انتخابات آزاد و منصفانه نشان نداده هست. فضا نیز بگونه ای است حتی برخی از کسانی که تا پیش از این از شرکت در انتخابات دفاع می کردند، اکنون می گویند دیگر نمی توان در وسط ایستاد و تا شرایط یک انتخابات کاملا آزاد فراهم نشود، در انتخابات شرکت نمی کنند.

به نظر من به لحاظ اصولی و استراتژیک تعیین معیار و پیش شرط برای انتخابات کارآمد نیست. بلکه نیروهای دموکراسی خواه باید در فکر سازماندهی جنبش اجتماعی مشابه مصر و تونس باشند تا بتوانند تغییرات بنیادی در ساختار سیاسی ایجاد کنند. بعد از این مرحله است که انتخابات موضوعیت پیدا می کند.

پرسش: فرض کنیم جمهوری اسلامی حداقل های لازم برای یک انتخابات آزاد را فراهم نکرد به صورتی که گروه های سیاسی ای که در انتخابات گذشته شرکت کرده بودند نیز حاضر به شرکت در انتخابات نشوند! چه راهکارهایی می تواند پیش روی نیروهای تحول خواه باشد؟ آیا تحریم محض کافی و موثر است؟

پاسخ: به نظر من در هر شرایطی برخی از نیروهای اصلاح طلب در انتخابات شرکت می کنند. بخصوص باید توجه داشت که در روستاها و شهرهای کوچک شرکت در انتخابات مجلس جنبه سیاسی ندارد بلکه محلی و منطقه ای است. بنابراین نظام در انتخابات مجلس می تواند حداقل تا 35 درصد جامعه را برای شرکت بسیج کند. بنابراین تحریم انتخابات نیز کارآمد نیست.

می توان از فضای انتخابات و بخصوص باز شدن نسبی عرصه سیاسی، برای تحرک بخشیدن به جنبش سبز استفاده کرد. در شرایط کنونی شکست حصر رهبران سمبلیک جنبش سبز و آزادی زندانیان سیاسی اولویت دارد.

پرسش: فرض کنیم جمهوری اسلامی حداقلهای یک انتخابات آزاد را فراهم نکرد و نیروهای سیاسی مانند اصلاح طلبان در سطح قابل توجه ای از شرکت در انتخابات کناره گیری کردند. در این صورت جمهوری اسلامی با چه پیامد هایی روبرو خواهد شد؟

پاسخ: در چنین حالتی، هزینه برای جمهوری اسلامی ایجاد خواهد شد و بحران فقدان مشروعیت آن تشدید می شود. بررسی رفتار حاکمیت نشان داده است علیرغم اینکه به نیروهای مخالف و کسانی که مواضع شان در چارچوب تحمل نظام نمی گنجد، میدان نمی دهد ولی همیشه ترجیح می دهد با روش های مختلف اعم از تهدید و در باغ سبز نشان دادن، شرایطی را فراهم کند که آنها و بخصوص اپوزیسیون داخل کشور نگاه مثبت به انتخابات داشته باشند و یا به هیچ وجه به سمت تحریم فعال نروند.

در حال حاضر هم به نظر می رسد رهبری و نهاد های امنیتی انتظار دارند که اصلاح طلبان و نیروهای مدافع تغییر، نسبت به اصل شرکت در انتخابات و یا “اصلاحات انتخابات محور” رویکرد و سمت گیری مثبت داشته باشند. همچنین بزرگترین نگرانی رهبری و اصول گرایان در انتخابات مجلس نهم”حلقه یاران احمدی نژاد” است. جلب نظر مثبت اصلاح طلبان و فضا دادن به بخش های “محافظه کار اصلاح طلبان” و مقید به نظام و ولایت فقیه، بخشی از سیاست مهار و خنثی سازی جریان احمدی نژاد هست.

به نظر می  رسد طبق صحبت های حمید رضاترقی و مرتضی نبوی، قرار است سهمیه اصلاح طلبان مدافع نظام و  ولایت فقیه در مجلس آینده افزایش یابد. البته همچنان اقلیت مجلس خواهند ماند. بنابراین کناره گیری اصلاح طلبان و نیروهای تحول خواه از انتخابات نهمین دوره مجلس، مدیریت این انتخابات در مسیر مطلوب را برای حاکمیت دشوار می سازد. همچنین طیف سنتی و “بازاری – روحانی” اصول گرایان ترجیح می دهند، ائتلافی با بخش های حکومتی اصلاح طلبان و شبکه نیروهای هاشمی رفسنجانی تشکیل دهند تا با بخش های افراطی اصول گرایان رقابت کنند. از این رو  عدم شرکت در انتخابات عرصه را برای تشدید بحران در درون بلوک قدرت مساعد می سازد.

همچنین باید توجه داشت یکی از تبعات منفی و ناخواسته کمپین انتخابات آزاد، ایجاد نگرش مثبت نسبت به اصل مشارکت در انتخابات است. بنابراین وقتی حاکمیت در لحظات آخر دست به رد صلاحیت کاندیداهای غیر خودی می زند و آزادی انتخابات را منتفی می سازد، دیگر فرصت کافی برای اقناع بخشی از افکار عمومی که به واسطه کمپین انتخابات آزاد نسبت به شرکت در آن ترغیب شده اند، جهت تحریم انتخابات باقی نمی ماند. نتیجه این کار بیشتر به نفع حاکمیت، گرایش های قدرت طلب و یا کسانی می شود که “انتخابات محوری” را در چارچوب دموکراسی صوری دنبال می کنند.

http://www.gooya.com/external/shahrvand-yar.com/media/1396

بازگشت به خانه