بازگشت به خانه  |   فهرست مقالات اين پايگاه

نوشته های شهباز نخعی snak2@live.ca 16 مهر 1389 ـ   8 اکتبر 2010 آرشيو

مجازات یا آدم کشی!

شهباز نخعی

snakh@live.com

دهم اکتبر روز جهانی مبارزه علیه اعمال مجازات اعدام است. کشتن انسان به عنوان مجازاتی برای جرم هایی چون داد و ستد مواد مخدّر، قتل نفس و محاربه باخدا! همواره مخالفان و هوادارانی داشته است. منشاء این مجازات به عهد باستان و زمانی باز می گردد که جوامع ابتدایی در نظام هایی قبیله ای می کوشیدند راهی برای جلوگیری از تداوم کشت و کشتار بر اثر انتقامجویی های مداوم و متقابل بیابند. یکی از قدیمی ترین مجموعه قوانینی که "قصاص" را به عنوان مجازات قتل پذیرفته، قانون نامه حمورابی است که پادشاهی به همین نام در منطقهء بین النهرین مدّعی بود آنرا از "شمش" یا خدای خورشید دریافت کرده است. قرن ها گذشت تا این قانون با تغییراتی سر از قبایل 12 گانهء قوم یهود در آورد و بیش از هزارسال بعد، تقریباً بصورت رونوشت برابر اصل، به شریعت اسلام راه یافت. شاید بتوان پذیرفت که "قصاص" در زمان و مکان خود، اعم ازعهد حمورابی، موسی یا پیامبراسلام، و نظام قبیله ای حاکم بر آن جوامع، که کشته شدن یک فرد از یک قبیله بدست عضوی از قبیلهء دیگر می توانست به یک کشتار جمعی بدل شود، نوعی پیشرفت بود و با حداقل تلفات، یعنی کشتن فرد قاتل، جلوی کشتارهای بعدی و انتقامجویی های پایان ناپذیر گرفته می شد.

امّا تعمیم قانون جوامع نیمه وحشی بدوی به دنیای متمدّن و قانون مدار قرن های بیستم و بیست و یکم را عقل سلیم نمی پذیرد. به این دلیل از قرن نوزدهم میلادی تا امروز جنبش مخالفت با مجازات اعدام، در کنار فراز و نشیب ها، رشدی فزاینده داشته است. مخالفان مجازات اعدام بر این باورند که فزون بر این که به دلیل امکان خطای دستگاه قضایی - که موارد شناخته شده آن کم شمار نیست-، مجازات اعدام می تواند موجب مرگ بیگناهان شود، انگیزهء اصلی این مجازات نه اجرای عدالت، بلکه انتقام گیری و صرفه جویی اقتصادی است زیرا اعدام به مراتب از نگهداری مجرم در زندان ارزانتر تمام می شود. مخالفان اعدام همچنین می گویند که این مجازات تبعیضی نسبت به اقلیت ها و مردم فقیر است و "حق حیات" را از مجرمان سلب می کند.  هواداران مجازات اعدام نیز عقیده دارند که کشتن قاتلان با قانون "قصاص" قابل توجیه است و زندان ابد نمی تواند جایگزین مناسبی برای آن باشد.  موافقان اعدام همچنین عقیده دارند که این مجازات نه ناقض "حق حیات" بلکه تأیید کننده آن در مورد کسانی است که این حق را از دیگران سلب کرده اند.

بنابر آگاهی های مندرج در دانشنامه اینترنتی "ویکی پدیا": اعدام عبارت از کشتن فرد باروند قضایی به عنوان مجازات یک جرم یا جنایت است.  مجازات اعدام که در درازای هزاره ها در گذشته در بیشتر جوامع اعمال می شد، اکنون در 58 کشور با شدّت و ضعف های متفاوت اعمال می شود و 95 کشور آنرا لغو کرده اند.  بقیه کشورها یا در ده سال گذشته این مجازات را اعمال نکرده اند ویا تنها در شرایط استثنایی مانند شرایط جنگی به آن دست یازیده اند.  درکشورهای عضو اتحادیه اروپا مجازات اعدام ملغی شده و ماده 2 منشور حقوق اساسی این اتحادیه آنرا ممنوع کرده است.  درگذشته، مجازات اعدام غالبا در کشورهای کوچک و فقیری اعمال می شد که ازآن بیشتر به عنوان ابزاری برای سرکوب سیاسی استفاده می کردند امّا درحال حاضر 60 درصد از مردم دنیا در کشورهایی زندگی می کنند که مجازات اعدام هنوز درآنهاجریان دارد و 4 کشور از پرجمعیت ترین کشورهای دنیا: چین، هند، ایالات متحده امریکا و اندونزی از جمله این کشورها هستند و بعید است که در آینده نزدیک مجازات اعدام را لغو کنند.

گذشته از منطقه خاورمیانه به عنوان خاستگاه "قصاص"، مجازات اعدام درطول تاریخ درکشورهای دیگرنیز فرازوفرودهایی داشته است.  در چین بین سال های 747 و 759 مجازات اعدام ممنوع شد.  در ژاپن، امپراتور ساگا درسال 818 میلادی مجازات اعدام را لغو کرد و این امر تاسال 1156 یعنی 338 سال دوام یافت.  مجازات اعدام در سال 1863 در ونزوئلا، 1865 در سان مارینو، 1867 در پرتغال، 1969 در انگلستان، 1976 در کانادا، 1981 در فرانسه و 1973 در استرالیا لغو شد.

در ایالات متحده امریکا، میشیگان نخستین ایالتی بود که درسال 1846 مجازات اعدام را لغو کرد.  در فاصله سال های 1972 و 1976 درجریان صدور حکم توسّط یک دادگاه، مجازات اعدام خلاف قانون اساسی امریکا اعلام شد امّا درسال 1976 درجریان صدور حکم در پرونده دیگری، باردیگر تحت شرایط  ویژه مجاز شمرده شد.  ازجمله این شرایط ویژه این بود که اعدام فرد با ضریب هوش کمتر از 70 یادارای سن کمتر از 18 سال در زمان ارتکاب جنایت ممنوع است.  درحال حاضر 15 ایالت امریکا و منطقه کلمبیا مجازات اعدام را لغو کرده اند.  ایالات متحده در سال 1967 مجازات اعدام را به حال تعلیق درآورد و سال بعد دوباره آنرا برقرار کرد و باز باردیگر در فاصله 25 سپتامبر 2007 تا 16 آوریل 2008 حالت تعلیق برقرار شد.

بنا بر گزارش سازمان عفو بین الملل، درسال 2009  بجز چین دستکم 714 مورد  اعدام در 18 کشور وجود داشته است.  فزون براین، کشورهایی هستند که خبراعدام های خود را منتشر نمی کنند.  عمده ترین این کشورها جین است که بنابربرآوردها هرسال صدهانفر را اعدام می کند.  درآغاز سال 2010 دستکم 17000 نفر درسراسر دنیا در معرض اجرای حکم اعدام قرارداشته اند.

شمار افراد اعدام شده در سال 2009 به شرح زیر است:

- جمهوری خلق چین، دستکم 1700 نفر (این رقم برآورد است).

- حکومت اسلامی حاکم بر ایران، 388 نفر.  با آن که در جدول آمار اعدام، حکومت اسلامی پس از چین در ردیف دوّم قراردارد، ازنظر سرانه شمار اعدام شدگان حکومت اسلامی چند برابر چین است.  درسال 2009 در ایران به ازای هریک میلیون نفر جمعیت بیش از 5 نفر اعدام شده اند در حالی که این رقم در چین حدود 1.25 یعنی 4 بار کمتر از حکومت اسلامی است.  نکته دیگر، بالا بودن شمار زنانی است که برایشان حکم اعدام صادر شده است.  بنابرگزارش 5 اکتبر "فعّالین حقوق بشر و دموکراسی در ایران"، درحال حاضر 32 زن محکوم به اعدام دربند زنان زندان اوین زندانی هستند و هر لحظه امکان اجرای حکم اعدام آنها وجود دارد.  این زنان به اتهام های مواد مخدّر، قتل و زنا به اعدام و سنگسار محکوم شده اند.

در ردیف های پایین تر جدول، کشورهایی چون عراق با 120، عربستان سعودی با 69، ایالات متحده امریکا با 52، یمن با 30، سودان و ویتنام هریک با 9، سوریه با 8 و ژاپن با 7 مورد اعدام  به چشم می خورند.

مجازات اعدام در کشورهایی که هنوز آنرا اعمال می کنند بیش از پیش محدود می شود.  سنگاپور، ژاپن، تایوان، کره جنوبی و ایالات متحده امریکا  جزء معدود کشورهای توسعه یافته ای هستند که هنوز مجازات اعدام در آنها برقرار است.  در دهه 80 قرن بیستم، پیشرفت روند مردم سالاری در امریکای لاتین، شمار کشورهای لغوکننده مجازات اعدام را به نحو چشمگیری افزایش داد.  این روند با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و اقمار اروپای مرکزی و شرقی آن فزونی گرفت.  ازسوی دیگر، صنعتی شدن سریع آسیا، شمار کشورهای هوادار مجازات اعدام را افزایش داده است.  در این کشورها، مجازات اعدام قویا ازسوی افکارعمومی تأیید می شود و رسانه ها  و دولت ها توجّه کمی به آن می کنند.  این روند در برخی از کشورهای افریقا و خاورمیانه نیز دنبال می شود و مجازات اعدام در این کشورها که وارثان نظام های قبیله ای عهد باستان هستند از حمایت بالایی برخوردار است.

با بررسی روند پیشرفت مبارزه برای لغو مجازات اعدام می توان گفت که این مبارزه بسیار بیشتر از آن که یک کارزار حقوقی و قضایی باشد، کارزاری فرهنگی است که درآن باید وجدان جامعه بشری و بویژه بخش کهده پرست و درپیچ گذر از عهدباستان به دوران مدرن گیرکرده آنرا هدف قرارداد.  چنین کارزاری می تواند بهترین بزرگداشت برای 10 اکتبر، روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام یا آدم کشی قانونی باشد!

https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه