نقدی برمنشور جنبش سبز به روايت مهندس موسوی

عـبـداـسـتار دوشـوکی

doshoki@gmail.com

درک صحیح از خطرات بالقوه ای که جنبش سبز آزادیخواهی مردم ایران را تهدید می کند، بهمراه تقدیر از مواضع مثبت و شهامت رهبران نمادین جنبش سبز، از جمله موسوی و کروبی، در کنار ارائهء انتقادات سودمند و پیشنهادات سازنده در راستای باروری و تعمیق و توسعه مبارزه ضد استبدادی، جزء وظایف اصلی اپـوزیـسـیـون سـکولار  می باشد. این وظیفهء ما است تا با تزریق آرمان های برگرفته از منشور جهانی حقوق بشر و دِموکراسی مـُـدرن، و نه الهام گرفته از اصول قانون اساسی ِ قرون وسطائی، به تکمیل و رشد تکاملی منشور پیشنهادی سمت و سو بدهـیـم.

منشورِ جنبش سبز، که حاوی نکات تحسین برانگیز و مثبت می باشد، به مثابه یک لیوان نیمه پـُـر، طبیعتاً نیمه خالی نیز دارد که باید در طی پروسه گفتمان ملی و دمکراتیک پـُـر شود. اپـوزیـسـیـون سـکولار برونمرزی به دور از خودمحوری و تعصبات نابجا، علاوه بر تاکید راهبردی بر پتانسیل ساختار شکنی جنبش سبز، باید در شرایط کنونی درک صحیحی از اجزای تشکیل دهنده ِ آن، آگـاهی به ناهمگونی و ناهماهنگی غالب مجموعه های درونی جنبش و انتظارات نامتجانس نحله های مختلف، اجتناب ناپذیری سیر تکاملی جنبش، ضرورت حضور چتر پوششی حامیان و رهبران نمادین جنبش و همچنین آسیب پذیری جنبش، داشته باشند.

آقای موسوی در بند اول بخش راهکارهای بنیادین منشور هر گونه مطلق نگری را شرک آلوده دانسته اند که نگارنده نیز کاملاً با آن موافق بوده و بر این اساس با کالبد شکافی نکات مثبت و منفی منشور، راهکارها و پیشنهادات خود را ارائه خواهم داد.

نکات مثبت منشور :

میر حسین موسوی در ابتدای متن اذعان دارد که "متن پيشنهادی اولین قدم است و جنبش سبز در سیر تکاملی خود متن کاملتر و زیباتری را ارائه خواهد داد، و اینکه طبیعی است که این متن پیشنهادی نمی تواند پاسخگوی همهء سليقه ها و مطالبات باشد". و، مهمتر از آن، ایشان ظهور جنبش سبز را زائیدهء یک انتخاب میان بــد و بــدتـر و نه نشئت گرفته از آرمانگرائی ایده آلیسم ساختار شکنی تلقی می کنند. طبیعتاً متن تکامل یافتهء بعدی جنبش نیز باید منعکس کنندهء واقعیت تکاملی و "فرا قانون اساسی" جنبش سبز باشد.

بند ۳ از بخش ریشه ها و اهداف، منشور جنبش سبز را از منظر مبارزات آزادیخواهی و تحقق حاکمیت ملی در ردهء تحولاتی نظیر "انقلاب مشروطیت"، "جنبش ملی شدن نفت" و "انقلاب اسلامی ۲۲ بهمن" قلمداد می کند. هر سه آن جنبش ها تحولات تاریخی و دگرگونی های بنیادین بهمراه داشتند. در نتیجه جنبش سبز، به تحلیل آقای موسوی، نوید یک جهش تاریخی ـ سیاسی و گذار از یک مرحلهء تاریخی به مرحلهء دیگر را می دهد. این خواستهء اپوزیـسیـون برونمرزی نیز می باشد ـ اپوزیـسیونی که باید خود را بخش لاینفک این جنبش تکاملی بداند. این نکتهء مهمی است که منشور در بــنـد ۲ بخش ریشه ها و اهداف خود بر روی آن تاکید دارد. آنجایی که می گوید "جنبش سبز موافق تکثر و مخالف انحصارطلبی است" و اینکه "ما همه ايرانی هستيم و ايران متعلق به همهء ماست".

بند ۱ از بخش «گنجینه ایرانی ـ اسلامی»، بر نـفی استفادهء ابزاری از دين و حفظ استقلال نهادهای دينی و روحانی از حکومت تاکید دارد. بعقیده نگارنده در مـسیـر گفتمان تکاملی می توان بر روی واژه هایی نظیر "چه کلاه به سر؛ و یا سر به کـلاه"  موافقت و یا مجادله کرد. شاید در جـو حاکم درونمرزی آقای موسوی نمی توانستند بگویند "حفظ استقلال نهادهای حکومتی و دولتی از دین و روحانیت". البته نگارنده قصد ندارد با استدلال خودی از مطلب، خدای ناکرده مصادره به مطلوبی در راستای تحقق سکولاریسم انجام دهد. اما حتی در شرایط بدبینانه  می توان اذعان داشت که این جهش بسیار مثبتی است در راستای وصول به سکولاریسم مدرن؛ اگرچه بدیهی و مبرهن است که "نخست وزیر ِ امـام"، که هنوز در قالب گفتمان جمهوری اسلامی و قانون اساسی حرکت می کند، نخواهد و یا نتواند واضح تر از این مقولهء "جدایی دین از حکومت" را تـبـیـین کند. در بــنـد ۱ از بخش حاکمیت مردم، بر "حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش" بعنوان یک اصل خدشه ناپذیر تاکید شده است. وانگهی وعدهء تـلاش برای صیانت از آرای مردم تا زمان استقرار نـــظــام انـتـخـابـاتـی آزاد، رقابتی، غیر گزینشی، منصفانه، شفاف و سالم  داده شده است.

دو راه برای براندازی جمهوری اسلامی وجود دارد. براندازی مدنی، مسالمت آمیز و یا به اصطلاح «نــرم»، از طریق مقاومت مدنی و رفــرانـدم؛ و یا از طریق انقلاب خونین و خشن. اپـوزیـسـیـون سـکولار ِ برونمرزی طرفدار روش اول یعنی براندازی مدنی از طریق مقاومت و مبارزه مسالمت آمیز ِ جنبش سبز می باشد. زیرا تجربهء انقلاب های بشری ثابت نموده که اگر معماران عقده ای و خشن یک انقلاب خشونت گرا خـِـشت خونین اول را کج بـنـهـند، تا ثـــُریا آن دیوار کج خواهد رفت. آیت الله خـمـیـنـی گفت میزان رای ملت است اگرچه درعمل میزان رای او بود. موسوی نیز می گوید میزان رای ملت است. ما نیز می گوئیم میزان رای ملت در یک انتخابات آزاد، رقابتی، غیر گزینشی، شفاف و سالم است. این خواسته های اپـوزیـسـیـون سـکولار برونمرزی به اصطلاح برانداز (و نه اصلاح طلب) در منشور آمده است. پس باید از این خواسته ها حمایت نموده و در جهت تعمیق و توسعهء جنبش سبز در میان لایه های اجتماعی جامعه ایران بخصوص، اقوام، اقلیت های مذهبی، شهر ها و روستاها، کوشش کنیم.

در بــنـد ۳ از بخش حاکمیت مردم تصریح شده است که "قوانین کشوری و از جمله قانون اساسی متونی همیشگی و تغییر ناپذیر نیستند، هر ملتی اين حق را داراست که با تصحيح سير حرکتی خويش، به اصلاح در قوانين جاری اقدام کند." 

همانگونه که ملت حق اصلاح در قوانین را دارد، حـق نفی  و ردّ کامل قوانین و از جمله مردود شمردن قانون اساسی در کـُلـیّت آن را نیز دارد. نکتهء قابل تاکید این است که رفراندم و یا انتخابات آزاد در چهارچوب حاکمیت فعلی جمهوری اسلامی امکان پذیر نیست. هدف از طرح خواسته رفراندم و انتخابات آزاد بعنوان حق لاینفک و دمکراتیک مردم، به معنای آن نیست که ما خواهان برگزاری رفراندُم توسط  رژیم جمهوری اسلامی هستیم. مطالبهء یک خواستهء بر حق بعنوان شعار محوری مبارزاتی برای جذب حداکثر و دفع حداقل، نباید بعنوان تائید ضمنی  آمادگی  و یا پذیرش رژیم جمهوری اسلامی برای دادن آزادی و یا برگزاری رفراندم و یا انتخابات آزاد تلقی شود.

نـکات منـفـی  منشور :

اگرچه تاکتیک های مبارزاتی و مانورهای سیاسی میر حسین موسوی و کروبی در چارچوب گفتمان قانون اساسی قابل درک هستند و نباید در این برهه از زمان با تعصب بیجا بر روی این نکته پافشاری کرد، اما در عین حال ما ملتی هستیم مارگزیده که طبیعتاً نسبت به ریسمان ِ وعده های سیاه و سفید حساسیت نشان می دهیم. وانگهی  ما 31 سال پیش با تمسک و چنگ زدن به ریسمان "روح الله" (واعتصموا بحبل الله) از چالهء استبداد سلطنتی بيرون آمده و با اعتماد به وعده های "پـیـر جـمـاران" وارد چاه "جـمـکـران" شدیم. بقول ملک الشعرای بــهـار چه کنیم؟ آتش ما در شکم ماست؛  از ماست که بر ماست. هر بار که بپا می خیزم تا بیدار شویم ـ زهی خیال باطل! بیداری ما انگار بیداری طفلی است که محتاج به لالاست. بهمین دلیل ناچاریم به لالایی های ظاهراً دلـنـواز با قلبی پر از امید اما ذهنی بیدار و منتقد گوش فرا دهیم.

منشور، در بند ۴ از بخش «راهکارهای بنیادین»، در مورد عدالت، آزادی، استقلال، معنویت و کرامت انسانی و حقوق بشرسخن می گوید. بدون مقایسهء تشبیهی باید گفت که "پـیـر جـمـاران" نیز در بدو ورود خود به ایران در بهشت زهرا وعدهء رفاه اقتصادی و ارتقاء معنوی و آزادی و کرامت انسانی داد. منظور او از کرامت انسانی برای مرد انقیاد با زور سرنیزه و شکنجه و برای زن حجاب اجباری با "توسری" بود. متاسفانه، مردی که خلف وعده کرد نمی تواند سمبل یک مبارزهء آزادیخواهانه باشد. نسل جوان به این امر آگاهی کامل دارد. براستی منظور از حقوق بشر چیست؟  کدام حقوق؟ کدام بشر؟  بشر رها شده و لیبرال لامذهب دنیای غرب؟ یا بشر پارسا و موحد توحیدی؟ رافت وحقوق بشر اسلامی؟  یا مشخصاً منشور جهانی حقوق بشر (The Universal Declaration of Human Rights) نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد؟  ایشان بجای شعار و کلی گویی در بندهای متعدد منشور می بایست التزام عملی خود را به منشور جهانی حقوق بشر اعلام می کردند.

موضوع مبهم دیگر در بند ۴ از بخش «گنجینهء ایرانی ـ اسلامی  ِ» منشور، تحت عنوان "توسل به خرد جمعی توحیدی" آمده است. ایشان گویا فقط کسانی را در زمرهء فعالان جنبش سبز می پندارند که مبنای تلاش خود را بر «خرد جمعی توحیدی» بنا نهاده اند! براستی مفهوم و تبعات مصادرهء مسلکی و ایدئولوژیکی جنبش سبز و تبعیض قائل شدن برای چیست؟ بند ۱ از بخش  «کرامت انسان ها و پرهيز از خشونت» صحبت از حذف هر گونه تبعیض میان شهروندان می کند. علاوه بر این  بند ۴ از بخش «عدالت، آزادی و برابری ِِ» منشور در مورد رهايی مردم از هرگونه سلطهء سياسی (استبداد و انحصار طلبی)، اجتماعی (تبعيض و نابرابری های اجتماعی) و فرهنگی (وابستگی و تقيد فکری) سخن می گوید و هر گونه تبعیض و انحصارطلبی را کاملاً نفی می کند اما، ار سوی دیگر، با شرط گذاشتن در مورد تقید فکری، جنبش سبز را منحصر و وابسته به گروه فکری مشخصی معرفی می کند. این تناقض آشکار، بعقیدهء نگارنده، قابل توجیه نیست و در سیر تکاملی جنبش و منشور آن باید ترمیم گردد.

نارسایی ریشه ای در مورد «رفع تبعیض مذهبی و قومی» در همان بند، یعنی بند ۴ از بخش عدالت آزادی و برابری، نیز عیان می باشد. منشور می گوید: "جنبش سبز بر حمايت از حقوق زنان، نفی هر گونه تبعيض جنسيتی و حمايت از حقوق اقليت ها و اقوام تاکيد ويژه دارد". صحبت فقط حمایت از حقوق اقلیت ها (مذهبی) و اقوام است و نه رفع تبعیض نهادینه شده بین مسلمان و نامسلمان و یا رفع تبعیضات قومی و فرهنگی و زبانی و غیره. اگرچه خوشبختانه  تبعیض بر علیه زنان نفی شده است.  

تفسیر نهایی نگارنده در مورد این منشور به چگونگی ارائهء آن توسط آقای موسوی به تنهایی بعنوان تنها نویسنده این منشور و ظاهراً بدون همیاری و همکاری با آقای کروبی مربوط می شود. همانگونه که موسوی حـقـاً از طرفدارن جنبش سبز انتظار همکاری، اشتراک مساعی، اتحاد و انسجام هر چه بیشتر صفوف مبارزاتی را دارد، از میر حسین موسوی نیز انتظار می رود تا در موارد حساس نظیر ارائه منشور، همانگونه که عملاً در کنفرانس خبری ـ مجازی اخیر خود نشان دادند، با آقای کــروبی نیز مشورت بیشتری کرده و در راستای "اتحاد در بالا" و انسجام رهبریت جمعی پیشقدمی و ابتکار عمل بخرج بدهند.

نتیجه گیری :

میر حسین موسوی، علیرغم شهامت و شجاعت فراوان، بطور اجتناب ناپذیری مشروعیت و تا حدی هویت سیاسی تاریخی خود را بعنوان نخست وزیر امام از انقلاب اسلامی و دوران "نورانی" امــام می گیرد. و بهمین دلیل احساس می کند که نفی امام و دوران سیاه دههء ۶۰ گذشته و جایگاه تاریخی وی را زیر سوال ببرد، از مشروعیت و مقبولیت او بکاهد و او را در مقابل "گـُرگ های مافیای قدرت" آسیب پذیر کند. البته نگارنده معتقد است که وی  می تواند، همانگونه که مصطفی تاجزاده شجاعانه در گذشته خویش منتقدانه بازنگری نمود، حداقل با نقد گزینشی از دوران سیاه دههء ۶۰ مشروعیت خود را از منظر رهبری نمادین جنبش سبز و نه بعنوان یکی از مقامات گذشته نظام  در عرصهء عمل نشان دهد. در نتیجه، بدلیل اینگونه مـحـذورات و محدودیـت های اجتناب ناپزیر، تناقض های جدی در منشور ارائه شده وجود دارد که باید رفع و رجوع شوند.

اما، در مجموع، این یک گام بسیار مهم و مثبت می باشد و باید از این منشور استقبال کرد و در جهت رفع نارسایی ها و کمبود های آن تلاش نمود. البته اپـوزیـسـیـون سـکولار برونمرزی نباید این انتظار را از آقایان موسوی و کروبی داشته باشد که منعکس کننده و سخنگوی مطالبات حداکثری آنها در جهت براندازی و سکولاریسم باشند. باید پذیرفت که هر کسی (از جمله خود ما) از ظن خود یار جنبش سبز می شود و، در نتیجه، باید با طرح انتقادات سازنده اما بی تعارف و احترام متقابل و تکیه بر "مـخــرج مــشــتـرک" برای نیل به اهداف آزادیخواهانه جنبش سبز با یکدیگر همکاری و همیاری کنیم. تضعیف رهبری نمادین موسوی و کروبی کاملاً به ضرر جنبش تمام خواهد شد. باید از شجاعت و شهامت و ایستادگی آنها قدردانی کرد.

29 خرداد 89

 https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه