بازگشت به خانه  |   فهرست موضوعی مقالات و نام نويسندگان

فروردين   1388 ـ مارچ  2009

نقش پررنگ زنان خاورمیانه در کنفرانس ادبیات زندان

گزارشی از کنفرانس "ادبیات زندان و سیاست ها ی فرهنگی در خاورمیانه "

پانته آ بهرامی

امروزه ادبیات زندان جای خود را در ادبیات تقریبا همه کشورها باز کرده است و زنان نقش مهمی در این عرصه ایفا می کنند. در ایران، پس از آزادی زنان چپ در دهه 90 میلادی از زندان های جمهوری اسلامی، موجی از خاطرات زندان ابتدا ازسوی آنان درخارج از کشور منتشر شد. این حرکت هشیارانه انتشار کتب خاطرات زندان از سوی مردان و مربوط به دوره های مختلف (زمان پهلوی و جمهوری اسلامی) را در پی داشت. بنابراین می توان ادعا کرد که ما از ادبیات زندانی برخورداریم که پایه گذار این موج زنان تبعیدی در خارج از کشور بوده اند. از همین رو در جریان کنفرانس "ادبیات زندان و سیاست ها ی فرهنگی در خاورمیانه " که اخیرا در دانشگاه نیویورک برگزارشد، نقش زنان بسیار پر رنگ بود.

این کنفرانس سه روزه که از پنجم تا هفتم مارس 2009 برای اولین بار در آمریکا برگزار می شد، سعی داشت که ادبیات و فیلم های مربوط به زندان درکشورهای ایران ترکیه، لبنان، مراکش، مصر، سوریه و عراق را مورد کنکاش قرار دهد.

فریده چیچکولو، نویسنده ترک تبار رمان و فیلم "نگذارید به بادباک شلیک کنند"، با نمایش فیلم خود در کنفرانس حضور داشت. او تحصیلات خود را در رشته معماری به اتمام رسانده و بعد از کودتای نظامی در ترکیه بین سالهای 1980 تا 1984 در زندان بسر برده. اين فیلم در جشنواره های ترکیه - آنتالیا 1989 و کن 1989موفق به دریافت جایزه شد. رمان بعدی او به نام " سفری به امید" تبدیل به فیلم شد و درسال 1991 برنده اسکار بهترین فیلم خارجی را از آن خود کرد. فریده اکنون در استانبول زندگی و تدریس می کند.

فیلم "نگذارید به بادبادک شلیک کنند" در زندان فیلم برداری شده و دید بسیار موشکافانه ای دارد از نگاه یک پسر بچه پنج ساله که به همراه مادرش به زندان افتاده. با اینکه مادر این کودک زندانی عادی است ولی زندانیان سیاسی هستند که روابط عاطفی و آموزشی با کودک ایجاد می کنند. در پایان فیلم، نگهبانان می خواهند به بادبادک که به مفهومی سمبلیک برای آزادی، هم برای کودک و هم برای دیگرزندانیان، تبدیل شده شلیک کنند، اما موفق نمی شوند.

وی در پرسش و پاسخ عنوان کرد که با اینکه فیلم بسیار موفق بوده، ولی بازگوکننده فضای نظامی آن دوران نیست. علاوه بر آن او گفت که بسیار مورد انتقاد قرار گرفته که خشونت موجود در آن دوران را به تصویر نکشیده است. قبل از نمایش این فیلم، فیلم مستند "از این فریاد تا آن فریاد" از پانته آ بهرامی در رابطه با زندان های سیاسی ایران در دهه 80 به نمایش درآمد. این فیلم نیز در نمایش های مختلف در اروپا و امریکا ازسوی بعضی از ایرانیان مورد انتقاد قرار گرفته است. منتقدین عنوان کرده اند که این فیلم با شرایط زندان که در آن خشونت بسیار زیادی از سوی جمهوری اسلامی برزندانیان اعمال شده، منطبق نبوده است. در پاسخ به این انتقاد باید گفت که هدف ازساختن فیلم درمورد زندان، نشان دادن خشونت نیست بلکه انتقال تجربیاتی است که بخاطر وجود دیکتاتوری در ایران هرگز از نسلی به نسل دیگر منتقل نشده و هر بار این مبارزان از صفر شروع کرده اند.

اما تمرکز کنفرانس بیشتر بر روی ادبیات زندان بود. "فتنه ال بویه"، نویسنده مراکشی کتاب "اعتصاب غذا "، از دیگر مهمانان کنفرانس بود. فتنه سخنانی در مورد کازابلانکا و زندان مخوف آن و کمیسیون آشتی بیان کرد و بخشهایی از کتابش را رو خوانی نمود.

کتاب" اعتصاب غذا" خاطرات زندان فتنه، فعال چپ و فمنیست، است که اولین بار در یک دوره کوتاه در سال 1974 بخاطررهبری دانش آموزان در یک اعتصاب دستگیر شد. این دستگیری پس از دو کودتای نظامی ناموفق در سالهای 1971 و 1972 علیه شاه حسن دوم صورت گرفت. سال بعد از آن سرکوب و آدم ربایی های سیاسی بصورت مخفیانه در مراکش آغاز گشت. دومین دستگیری فتنه در سال 1977 بخاطر فعالیت در گروه مارکسیستی "23 مارس" که بنام قیام کازابلانکا در 23 مارس 1965 نام گذاری شده است، صورت گرفت. او در نوامبر 1977 به همراه دیگر زنان فعال به شکنجه گاه مخفی کازابلانکا منتقل شد. او برعکس نسل مادران ملی گرای خود که برای استقلال مبارزه می کردند، وارد موج جنبش فمنیستی 1960 در مراکش شد که برای دمکراسی و برابری بین زن و مرد مبارزه می کرد. فتنه بین سالهای 1977 تا 1979 بهمراه 6 زن دیگر بدون محاکمه در زندان بسربرد و بهمراه هم بندیان خود دست به اعتصاب غذا زد که بالاخره منجر به محاکمه و محکومیت او به پنج سال زندان گردید. در سال 1982، پس از گرفتن لیسانس خود در رشته جامعه شناسی در زندان، آزاد گشت و درسال 2001 دست به انتشار خاطرات زندان بنام اعتصاب غذا زد. پس از مرگ شاه حسن درسال 1999 و به قدرت رسیدن پسرش، محمد شاه، فضای سیاسی در این کشور قدری گشایش یافت. پس از تشکیل کمیسیون آشتی در سال 2004 بیش از 22هزار شکایت برای دریافت خسارت به این کمیسیون ارسال گشت. شکایت فتنه یکی از آنان بود. دولت بعدها بطور رسمی از وی بخاطر شکنجه،آدم ربایی و دستگیری غیرقانونی معذرت خواهی کرد. وی اکنون با یکی از سازمان هایی که به شکایت زندانیان سیاسی رسیدگی می کند، در رابطه با موضوع حقوق بشر با اتحادیه اروپا همکاری می کند.

لازم به یادآوری است که مراکش در میان کشورهای عربی دارای جنبش زنان بسیار فعالی است. این جنبش تغییرات و اصلاحاتی به نفع زنان در قوانین شرع بوجود آورده است. بسیاری از ناظران الگوی جنبش یک میلیون امضا در ایران را برگرفته از فمنیست های مراکش می دانند، با این تفاوت که آنها محمد شاه را بعنوان حامی در حاکمیت داشتند و به وسیله ی او تقاضای خود را همراه با امضاهای فراوان به مجلس ارایه دادند و در ایران این حمایت در حاکمیت وجود ندارد.

از ایران بجز شهریار مندنی پور، نویسنده کتاب "شجاعت عشق"، منیره برادران، نویسنده کتاب "حقیقت ساده"، نیز حضور داشت. هر دوی آنان بخش هایی از کتابشان را روخوانی کردند.

منیره در سال 1981 دستگیر و نه سال را در سیاه ترین دوران زندان های جمهوری اسلامی گذراند. وی اکنون در آلمان زندگی می کند و در تارنمای بیداران، در ارتباط با حقوق بشر قلم می زند. او در سخنرانی خود به این نکته پرداخت که در زندان بخاطر وجود حافظه جمعی و تجربیات جمعی، روایت گر "ما" می شود. در حالی که در ادبیات زندان و در نوشته های زندانیان روایت گر "ما" تبدیل به "من" می شود. او در پایان سخنرانی خود گفت که زندانی بخاطر شکنجه شاید هرگز دنیا را خانه خود نخواند و ما نویسندگان ادبیات زندان به این خاطر این خاطرات را بازنویسی می کنیم تا شاید روزی دنیا را دوباره خانه خود بدانیم.                 دو شنبه 16 مارس 2009

http://www.iran-women-solidarity.net/spip.php?article737

https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه