بازگشت به خانه  |   فهرست موضوعی مقالات و نام نويسندگان

آذر   1387 ـ دسامبر 2008  ـ

پيوند به آثار ديگر نويسنده در سايت سکولاريسم نو

تاريخچۀ غمبار ترجمۀ کتاب «جريان هاي عمدۀ مارکسيسم»

عباس ميلانی

من کتاب «جريان های عمدۀ مارکسيسم» را با همکاري «انتشارات آگاه» آغاز کردم، برخي از دوستان از اين کار بر حذرم مي کردند. مي گفتند نفوذ استالينيست هاي وطني در دستگاه هاي فرهنگي مملکت - چه آنها که رسماً سانسورچي بودند، چه آنها که با چماق تکفير «خلقي» مخالفان را از سر راه برمي دارند - مانع از چاپ کتاب خواهد شد. مي گفتند شايد توطئه اي در کار است و مي خواهند با پرداخت حق الترجمه، حقي نسبت به کتاب پيدا کنند و از اين راه از چاپش ممانعت کنند. آن روزها همين نيروها سراغ دکتر مصطفي رحيمي رفته بودند چون جرأت کرده بود کتابي در نقد جزميات استالينيستي ترجمه و چاپ کند.

هرگز به تئوري توطئه باور نداشته و ندارم. به علاوه، آن روزها «نقد آگاه» - که در آن چند مقاله به چاپ رساندم - يکي از بازترين نشريات مملکت بود. در عين حال، مي ديديم که استالينيست ها بر سر دوست نازنينم دکتر رحيمي چه آوردند. در هر حال، قرارداد را با آگاه امضا کردم. بعد از دو سال دستنويس متن کامل ترجمۀ سه جلد را تحويل انتشارات آگاه دادم. تا آن زمان حتي جلد اول به همت يکي از فرزانگان روزگار و به خرج انتشارات آگاه ويراستاري شده بود. قرار بود آن جلد به زودي زير چاپ برود و مجلدات ديگر هم به ترتيب به چاپ برسند.

15 سال گذشت و، به رغم تماس هاي مکرر از طرف من و دوستانم، از کتاب خبري نشد. حتي در روزگاري که عملاً مميزي چنداني در کار نبود، آگاه از چاپ کتاب امتناع کرد. هربار هم بهانه اي مي آورد. يک بار مي گفت کاغذ گران است و قابل دسترسي نيست. بار ديگر فضاي مميزي را مستمسک قرار مي داد. بالاخره به ستوه آمدم. نامه اي به شکل وکالت به دوستي دادم و از او خواستم دستنويس کتاب را از آگاه باز پس بگيرد. گفتم حاضرم همۀ پولي را که آگاه به عنوان حق ترجمه به من داده، به نرخ دلار زماني که پول پرداخت شد، باز پس بدهم. دو ناشر در ايران و يکي هم در خارج آمادۀ چاپ کتاب بودند.

آگاه پيشنهادم را نپذيرفت. ادعا کرد به کتاب سخت علاقه مند است و براي چاپش سرمايه گذاري فراوان کرده. مدعي شد کار ويراستاري هر سه جلد تقريباً تمام شده. اما حال مي گفت حدود 200 صفحه از ترجمه گم شده. به زحمت فراوان صفحات ناياب را از نو ترجمه کردم و دوباره، با مساعي آگاه، کار حروفچيني اين صفحات پايان گرفت. بالاخره جلد اول و دوم کتاب همزمان به بازار آمد و، به گفتۀ آگاه، در فرصتي کوتاه و به سرعتي غيرمترقبه، به چاپ دوم رسيد. بعد از چندي نمونۀ چاپي جلد سوم هم به دستم رسيد.

مدتي گذشت و از جلد سوم خبري نشد. شنيدم که از وزارت ارشاد اجازه گرفته ولي از چاپش خبري نبود. دوباره بعد از مدتي، نه از آگاه، که از همان دوستانم شنيدم آگاه رغبتي به چاپ جلد سوم ندارد. گويا ادعا کرده بود چون منتقدان کتاب فرصت پاسخ گفتني ندارند، آگاه هم رغبتي به چاپ کتاب ندارد. شگفت اينکه در تمام اين مدت، آگاه حتي يک سطر هم در مورد اين تصميم به من ننوشت.

در استدلال آگاه و «آگاهاني» که گويا به اين کار ترغيبش کرده اند چند فرضيه زيانبار نهفته است: اگر آگاه نگران «پاسخگويي» منتقدان کتاب بود چرا در سال هايي که عملاً هر کس مي توانست مطلب خويش را به چاپ برساند کتاب را به چاپ نرساند؟ حتي امروز هم در داخل و خارج هستند وسايلي که استالينيست ها به مدد آن گاه حرف خود را مي زنند و گاه هم، به اقتضاي طبيعت «فکر»شان، از آن براي ترور شخصيت استفاده مي کنند. «جريان هاي عمده مارکسيسم» اثري دانشگاهي است. نقدش بر مارکسيسم و نحله هايش از نوع حملات باسمه اي «ضد مارکسيست ها» نيست. نقد و نظر کسي است که عمري را به غور و تآمل در مارکسيسم سپري کرده و مدتي نزديک به 20 سال از برجسته ترين نظريه پردازان مارکسيسم جهان بود. لاجرم پاسخگويي به نظرات و انتقاداتش شناختي بيشتر از شنيده هاي دست دوم از منابع دست سوم استالينيستي مي طلبد. شايد علت واقعي واهمۀ استالينيست ها از چاپ کتاب هم دقيقاً همين است. مي دانند چيزي در چنته ندارند و چون خود را قيم و ولي «توده» مي دانند، وظيفۀ خود مي دانند که جلوي چاپ اين گونه آثار را بگيرند، مبادا توده «فريب» بخورد.

در پيش فرض ممانعت از چاپ جلد سوم «جريان هاي عمدۀ مارکسيسم» اين فرض يکسره باطل است که آگاه و «آگاهاني» که داعيۀ دموکراسي و آزادي دارند مصلحت مردم را بهتر از خود آنها مي دانند. شرط اول دموکراسي باور به حس تميز توده مردم است. نمي توان ادعاي دموکراسي و روشنفکري داشت و در عين حال منادي سانسور شد. تاريخ نشان داده خطرناک ترين نوع سانسورچي آنهايي هستند که مدعي اند سانسور را به «مصلحت» خلق و «تاريخ» مي کنند.

اگر همت «انتشارات اختران» نبود جلد سوم اين کتاب پر اهميت که منتقدان آن را جامع ترين شرح تاريخ مارکسيسم دانسته اند به اين زودي به بازار نمي آمد.

برگرفته از سايت «اعتماد»:

http://www.etemaad.ir/Released/87-08-30/166.htm#123212

https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه