بازگشت به خانه  |   فهرست موضوعی مقالات و نام نويسندگان

آبان   1387 ـ   اکتبر  2008

آیا کمالیسم می تواند اسلام و غرب گرایی را گرد یک محور بیاورد؟

دکتر جونيت اولـسور

CÜNEYT ÜLSEVER

آیا کمالیسم می تواند اسلام و غرب گرایی را گرد یک محور بیاورد؟ به عقیدهء من، پاسخ هم آری است و هم خیر.  اگر معنای «کمالیسم» غربی کردن یک کشور اسلامی باشد، پاسخ مثبت است. اما، اگر کسی بر این اعتقاد باشد که کمالیسم، عملاً، اسلام را به عنوان یک مانع بر سر راه مدرنیسم غربی می بیند، پاسخ خیر است.

به اين شق دوم بپردازيم: به شهادت تاریخ، نمی توان انکار کرد که شدیدترین واکنش ها از طرف گروه های مذهبی، در زمان برقراری جمهوری و پس از جنگ استقلال طلبی رخ داد. در واقع، حوادث دردناکی عامل بوجود آمدن این واکنش ها و در برخی مواقع این تنفر بود. از نخستین روزهای پس از برقراری جمهوری، برخی گروه های  مذهبی، ارزش های جمهوری را با ارزش های غربی یکسو دیدند و معتقد شدند این جمهوری بر مسلمین تحمیل شده و ترکیه را مورد استثمار قرار داده است.

اما، واکنش اسلام علیه ارزش های جمهوری خواهان عمیق تر از آن است که بتوان آن را صرفاً یک عکس العمل مذهبی یا ایدئولوژیک دانست و دليل آن را در اين باورها نيز بايد جستجو کرد:

1-      در کشور، کلاً "غرب گرا ها" پولدار، و "اسلامیست ها"، بی بضاعت هستند.

2-      بنابراین، از نظر اکثر "بی بضاعت ها"، "مدرنیست ها" در واقع ترک هایی هستند که با امپریالیسم غرب سازش کرده اند. نتيجه اينکه، متحدینِ نظام غرب هدف حملهء اسلامیست ها هستند. و، در واقع، واکنش مزبور حکم مقابله با "متحدینِ سرمایه داری" را پيدا می کند.

3-      از طرف دیگر، در سطح کشور، برداشت عمومی از سکولاریسم فقط آن است که «مذهب نمی تواند در مقولهء سیاست دخالت داشته باشد». اما، متأسفانه اعتقاد بر این هم هست که در ترکيه اصلی متقابل، مبنی بر اينکه «سیاست نیز نباید در امور مذهبی دخالتی داشته باشد» نادیده گرفته می شود.

اينگونه است که سکولاریسم در ترکیه عملاً فلج شده است.

نکتهء ديگر آن است که «جمهوری» باعث شده تا ارزش های جدیدی در ترکيه، و حتی در میان بسیاری از محافظه کاران مذهبی، ریشه بدواند و دو موضوع مورد نظر اين نوشته را بهم نزديک کند. برای توضيح این نظر، بد نيست به برخی از آمار و ارقام توجه کنيم. این آمار نشان می دهد که چگونه یک ملت می تواند در آنِ واحد هم  قوانین اسلامی را در خود جذب نماید و هم سکولاریسم و دموکراسی را. اين آمار و ارقام بر گرفته از تحقیقاتی است که توسط دو دانشمند نامی علوم سیاسی در ترکیه، به نام های «علی کارکوگلو» و «بی نار توچراک»، صورت گرفته است. (*)

1-         9/96% از مردم ترکیه خود را "مسلمان"، 2/31% از آن ها خود را "خیلی مذهبی"، 9/54%  " تا حدودی مذهبی"، و 4/12% "کمی مذهبی" می دانند.

2-         1/92% در ماه رمضان، روزه می گیرند، 8/45% در روز 5 رکعت نماز می خوانند، 2/84% فقط روزهای جمعه و 9/91% فقط در روزهای تعطیلات مذهبی (2 روز در سال) نماز می خوانند.

3-         2/74% معتقدند که کارمندانِ زن در ادارات دولتی باید اجازه داشته باشند که سر کار حجاب داشته باشنذ.  72%  معتقد هستند که دولت نباید دخالتی در مورد محل ارسال  پوست گوسفندهای قربانی شده در "عید قربان"  داشته باشد.  اما، در عين حال، 7/81% فکر می کنند که "سازمان امور مذهبی" که یک سازمان دولتی است نباید برچیده  شود.

4-         4/91% معتقد هستند هر فردی با هر باور مذهبی باید مورد احترام قرار گیرد، 3/77% معتقد هستند که قوانین جمهوری تاثیر مثبتی بر روی توسعهء کشور گذاشته است.

5-         85% بر این باور هستند که  قانون اسلامی مبنی بر "ازدواج یک مرد با 4 زن" مردود می باشد، و 5/78% اجازهء طلاق همسر بطور  یکطرفه از طرف شوهر را مردود می دانند.

6-         2/89% معتقد هستند که "افرادی که باورهای دینی متفاوتی دارند نیز می توانند انسان های خوبی باشند"، 2/53% معتقد هستند که افراد بی دین (اتئیست ها) نیز می توانند انسان های خوبی باشند.

7-         4/76% معتقد هستند که یک فرد می تواند مسلمان باشد اما، روزه نگیرد، 7/73% معتقد هستند که یک نفر می تواند مسلمان باشد اما، روسری به سر  نگذارد (برای زنان)، و 4/53% معتقد هستند که حتی فرد می تواند مسلمان باشد اما، نوشابهء الکلی  مصرف کند.

انجام دهندگان اين تحقيق نتیجه گیری می کنند که:

«اکثریت مردم ترکیه در عمل مسلمان و عمیقاً مذهبی هستند. درعین حال، معتقدند  که اعتقادات مذهبی و انجام امور مذهبی محدود به زندگی شخصی افراد است، و از نظریهء  تداخل مذهب در امور روزمره زندگی مردم پشتیبانی نمی کنند. از طرف دیگر، دخالت دولت در امور مذهبی مردم نیز قابل قبول آن ها نمی باشد».

باری، به اعتقاد من، در صورتی که کمالیسم «ترکیب درست اسلام و مدرنیسم» را ـ آن گونه که توسط خود مردم ترکیه هضم شده است ـ نپذيرد، سخت مورد انتقاد واقع خواهد شد و قادر نخواهد بود نقش خود را به عنوان پلی بین دو تمدن ایفا نماید.

 (*) Ali Carkoglu و Binnaz Toprak

مقالهء  مذهب، جامعه و سیاست در ترکیه

منتشر شده توسط   TESEV (بنیاد اقتصاد و علوم اجتماعی ترکیه)

با پشتیبانی "مرکز مطالعات مذهبی و برداشت سیاسی مردم ترکیه"

ISBN: 975-8112-9-200011

برگرفته و ترجمه شده برای سکولاريسم نو

 از نشريهء «ترکيش ديلی نيور» ـ چاپ 19 فوریه 2002

http://www.turkishdailynews.com

https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه