بازگشت به خانه  |   فهرست موضوعی مقالات و نام نويسندگان

مرداد 1387 ـ   اوت  2008

تبعيض جنسيتي : مانعي در مقابل توسعه پايدار

جودي ال جاکوبسن

ترجمهء فروغ قره داغی
 

در دهه 1980 درآمد سرانه حداقل 50% از كشورها افت كرد. تحقيقي كه به تازگي انجام شده است به يكي از دلايل حيرت انگيزِ رشد فقر دركشورهاي درحال توسعه اشاره دارد: «استراتژي هاي قراردادي توسعهء اقتصادي تبعيض عليه زنان را تشديد مي کند».

چنين تبعيضاتي، خصوصاً در اقتصادهاي معيشتي جهان سوم، تنها دليل مهم رشد جمعيت و نيز عامل رشد فقرند. ميزان مواليد، و در نتيجه نرخ فقر، فقط و فقط وقتي كاهش مي يابد كه قدم هايي در جهت افزايش كنترل زنان بر منابع اقتصادي برداشته شود .

در اقتصادهاي معيشتي كه 3 ميليارد از 5.5 ميليارد نفر جمعيت جهان را شامل مي شوند، زنان نان آوران عمده هستند. تحقيقات نشان مي دهند كه زنان ساعات بيشتري كار مي كنند و نسبت به مردان سهم بيشتري از حقوق خود را به حمايت از خانواده هايشان اختصاص مي دهند .

هنوز در بيشتر موارد از تلاش زنان براي حمايت از فرزندانشان جلوگيري مي شود .تبعيض جنسيتي در اقتصاد هاي معيشتي، محدودهء وسيعي شامل تبعيض در دستمزدها، محروميت از برنامه هاي توسعه اي، موانع قانوني جهت مالكيت زمين و خشونت هاي بدني مي باشند. اين تبعيضات از طريق ممانعت از دستيابي صدها ميليون زن به اعتبار (وام) ، آموزش ، كارآموزي ، خدمات بهداشتي ، مراقبت از فرزندان و مقامات قانوني كه براي بهبود چشم انداز آنها لازم است ، باعث تشديد فقر مي شوند. در نتيجه نه تنها خانواده ها، فقير مي مانند بلكه اقتصاد بسياري از ملت هاي جهان سوم، از پتانسيل اقتصادي آنان نيز عقب مانده تر است .

علاوه بر اين، تبعيض جنسيتي نرخ رشد جمعيت را بالا نگه مي دارد ، زيرا راه هاي دستيابي زنان به منابع به جز در مورد بچه دار شدن، مسدود مي باشد. در واقع برنامه هاي قراردادي جمعيت به دليل شكستشان در نبرد با موانع اجتماعي پيشرفت زنان، شكست خورده اند .

به عنوان مثال، افزايش نرخ باسوادي زنان با كاهش مواليد، نسبت مستقيم دارد . اما تمايل کمتري براي دستيابي دختران و زنان به تحصيل نسبت به پسران و مردان وجود دارد. با وجودي كه نرخ عمومي سواد بين سال هاي 1970 و 1985 افزايش يافته است، اما در حقيقت شکاف جنسيتي ميان زنان و مردان در ميزان باسوادي افزايش يافته است: امروزه تعداد زناني كه قادر به خواندن نمي باشند 54 ميليون و تعداد مردان بي سواد 4 ميليون نفر است ، و اين فاصله همچنان در حال رشد است .

از سوي ديگر مدارك مستدل نشان مي دهند كه سرمايه گذاري بر روي زنان، كوتاهترين راه براي رهايي خانواده ها از فقر است . افزايش بهره وري زنان - دستيابي به آموزش ، كارآموزي ، مالكيت زمين و اعتبار – مطمئناً مؤثرترين راه جهت توقف رشد جمعيت مي باشد .

در اقتصاد هاي معيشتي ، زنان كشاورز بخش عمده مواد غذايي مصرفي خانه را تهيه مي نمايند. در صحراي آفريقا زنان 80% غذاي ميز آشپزخانه را تهيه مي كنند. 70 تا 80 درصد محصولات غذايي توليد شده در شبه قاره هند ، و 50% غذاي خانگي مصرفي در آمريكاي لاتين توسط کار زنان توليد مي شود .
هنوز استراتژي هاي توسعه قراردادي دسترسي به زمين ، اعتبار و ماشين آلات كشاورزي را به طور نابرابري در اختيار مردان مي گذارند، مردان را به كشت محصولات براي معامله تشويق مي كنند – اغلب بر روي زمين هايي كه زنان قبلاً غذا توليد مي كرده اند - ، و آموزش و پرورش ابتدا بين مردان و پسران ارائه مي گردد. استراتژي هاي توسعه، معمولاً زنان را ـ مگر به عنوان اهدافي براي كاهش جمعيت ـ ناديده مي گيرند. به عنوان مثال يك تحقيق در سال 1982 ، تخمين زد كه تنها 0.5 درصد از تخصيصات سازمان ملل براي كشاورزي، صرف برنامه هايي براي زنان روستايي شده است .

تعداد كمي از دولت ها يا آژانس هاي بين المللي بر روي زنان سرمايه گذاري مي نمايند . علاوه براين، نتيجه بيشتر استراتژي هاي توسعه در حقيقت دستيابي زنان را به زمين ، اعتبار ، بذر ها ، و تكنولوژي هاي ذخيره كار كاهش مي دهند .

به عنوان نمونه، در بيشتر نواحي روستايي جهان سوم، دهكده هايي با قوانين رايج مالكيت كه زنان بر روي آن ها كشاورزي مي كنند، به دولت يا زمين داران خصوصي تعلق دارند كه به ترويج محصولات درآمد زا مي پردازند. از دهه شصت ، دولت مالاوي – مثل خيلي هاي ديگر – انتقال زمين هاي بزرگ مردم را به صاحبان املاك خصوصي تخصيص داد. در همان زمان ماليات هايي را بر محصولات خانگي به عنوان سوبسيد اعتبار ، بذر ، و كود براي كشتكاران محصولات قابل معامله نظیر حبوبات وضع كردند . زنان كه بيش از 70 درصد كشاورزان تمام وقت را تشكيل مي دادند تحت تأثير شديدتری قرار گرفتند . نتايج بطور فزاينده اي باعث فشار شديد بر کشاورزي، ركود در توليد مواد غذايي اساسي كشور و كاهش در رشد و تساوي اقتصادي شدند .

علاوه بر توليد غذا، زنان مسؤول جمع آوري سوخت و آب نيز هستند . هنوز کمپين هاي كاشت درخت و سرمايه گذاري هاي بين المللي در مقابل قطع درختان جنگلي، زنان را به رسميت نمي شناسند. از ميان 22 پروژه احداث جنگل كه توسط بانك جهاني از 1984 تا 1987 انجام شده ، تنها يكي، زنان را به عنوان ذينفع به رسميت شناخته است .

از مردان انتظار مي رود بيشتر از زنان درآمد داشته باشند، اما كمتر انتظار مي رود تا در آمد خود را براي خرجي خانواده – غذا ، سرپناه ، لباس ، مراقبت هاي بهداشتي – خرج كنند و بنابراين كمتر انتظار مي رود تا خانواده خود را از فقر نجات دهند. تحقيقات در مكزيكو نشان مي دهد كه زنان 100% درآمد خود را به بودجه خانواده اختصاص مي دهند در حاليكه سهمي كه مردان به اين امر اختصاص مي دهند حداكثر 75% و اغلب كمتر است .

زنان بطور مؤثر بيشترين سهم را در برطرف کردن نيازهاي اساسي خانواده دارند درحاليكه در آمد مردان اغلب از طريق خريد الكل، تنباكو و ساير مواد مصرفي دور ريخته مي شود. تحقيقات در تمامي كشورهاي در حال توسعه نشان مي دهد كه درآمد و توليد غذاي مادر- ميزان كنترل او در حفظ درآمد- تغذيه نسبي فرزندان را تعيين مي نمايد .

متأسفانه طي دهه اخير وضعيت زنان واقعاً سير نزولي داشته است – آنها، نسبت به قبل، كمترين كنترل را بر زمين ، پول و ساير منابعشان دارند . به عنوان يك نتيجه در تمامي كشورهاي در حال توسعه ، زنان مجبورند براي رسيدن به اهدافشان ساعات بيشتري كار كنند . حجم روز افزون كار ، مطمئناً نرخ تولد را بالا نگه خواهد داشت زيرا زنان به کمک فرزندان خود خصوصا دختران نياز دارند.

اين تله جمعيتي است . رشد سريع جمعيت بدون هيچ كاهشي ادامه خواهد يافت ، مگر اينكه دولت ها حركت سريعي در جهت مقابله با تبعيض جنسيتي در اقتصادهاي معيشتي آغاز كنند . اما امروزه به جاي تكيه بر سلامتي و كارايي زنان بيشتر بر كاهش دوران باروري آنان تاکيد شده است .

اگر زنان در اقتصادهاي معيشتي، تهيه كنندگان عمده غذا ، سوخت و آب براي خانواده هايشان هستند، و هنوز برخورداري آنان از منابع مولد در حال كاهش است، پس تعداد بيشتري از مردم از گرسنگي، سوء تغذيه، بيماري و كاهش كارايي رنج خواهند برد.

سرمايه گذاري بر روي زنان، سريع ترين راه براي رسيدن همزمان به افزايش امنيت غذايي و كاهش رشد جمعيت و كاهش فشار وارده بر محيط مي باشد.

منبع:
Jodi L. Jacobson, Worldwatch Institute

1776 Massachusetts Ave., N.W. Washington, D.C. 20036-1904USA

Phone: 202.452.1999- Fax:  202.296.7365

worldwatch@worldwatch.org
 

برگرفته از سايت «هشت مارس»:

http://www.8mars.com/global/tabiz-tosee.htm

بازگشت به خانه