NewSecularism-Article-........

گزارش ضميمه (در فورمت پی.دی.اف) ، اصلی‌ترین یافته‌های پژوهشی را منعکس می‌کند که در چهارچوب پروژه‌ی مطالعاتی «خانه‌ی آزادی» (Freedom House) روی کتاب‌های درسی ایران در مقاطع آموزش ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان انجام گرفته است. بررسی‌ها و پژوهش‌های مختلفی که در 25 سال اخیر روی نظام آموزشی ایران انجام شده‌اند، در این نکته‌ی اساسی با یکدیگر توافق دارند که برنامه‌ی درسی‌ای که به دانش‌آموزان ارایه می‌شود، دارای سمت‌گیری روشن مذهبی و ایدئولوژیک است. کتاب‌های درسی ایران از سال‌های نخست پس از استقرار جمهوری اسلامی تا کنون دستخوش تغییرات بسیار مهم و چندباره شده‌اند؛ اما گرایش مسلط در آن‌ها، همچنان، حضور پررنگ و ساختاریِ گفتمانی است که امروزه «اسلام سیاسی» را در سطح منطقه‌ی خاورمیانه نمایندگی می‌کند؛ «اسلام»ی که مدعی برخورداری از قابلیت ایجاد یک نظام کامل سیاسی- اداری- اقتصادی در برابر الگوهای سیاسی متداول جهان است و در نظر دارد تا نسل جوان را با نظم فرهنگی و رفتاری خاص خود، برای آن نظام تربیت و آماده کند. به زبانی دیگر، مطالب درسی ایران، آئینه‌ی تمام‌نمای جامعه و شهروند ایده‌آل در نظام حکومتی این کشور است؛ و تحلیل محتوای پیام این برنامه می‌تواند ما را در شناخت بهتر پروژه‌ی سیاسی آن یاری دهد.

برنامه‌ی درسی رسمی و مطالبی که در کلاس درس به دانش‌آموزان ارائه می‌شود، در روندهای جامعه پذیری جوانان و شکل‌گیری ذهنیت و فرهنگ آن‌ها نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. این روندها، در کشورهایی مانند ایران- که در آن دولت نقش مرکزی و کنترل کننده در تنظیم و ارائه‌ی برنامه‌های درسی دارد و محیط‌های آموزشی از آزادی‌های لازم برای برخورد انتقادی با مطالب درسی برخوردار نیستند- می‌تواند پرتنش و نامتعارف باشد. آخرین برخورد مسئولین سیاسی ایران با نظام آموزشی، نشان‌دهنده‌ی مشکلاتی است که آنان در استفاده‌ی ابزاری از مدرسه و نیز طرح مطالب درسی مذهبی در رابطه با تربیت نسلی «سازگار» با گفتمان مسلط در ایران دارند. با وجود همه‌ی تغییرات ایدئولوژیکی-اسلامی در سال‌های پس از 1357، محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهوری اسلامی ایران، هنوز هم نظام آموزشی این کشور را تحت تاثیر افکار سکولار می‌داند و خواهان انقلاب فرهنگی جدیدی می‌شود (1) و سرپرست وزارت آموزش و پرورش از لزوم جدا سازی کتاب‌های درسی برای دختران و پسران سخن می‌آورد. (2)

هدف اصلی طرح «بررسی کتاب‌های درسی ایران»، پژوهش در زمینه‌ی اشکال مختلف تبعیض و عدم تحمل دگراندیشان در برنامه‌ی درسی رسمی این کشور است. وظیفه‌ی دیگر این پروژه، مشخص کردن مصداق‌ها و چند و چون تبعیض‌ها است و گروه‌های اجتماعی‌ای که قربانی آن‌ها هستند.

در یک نگاه کلی، می‌توان گفت در پژوهشی‌هایی که روی کتاب‌های درسی ایران در کشورهای مختلف انجام گرفته است، کمتر به وجود اشکال گوناگون و چند وجهی تبعیض و نیز عدم تحمل در سطوح مختلف آموزشی پرداخته شده است. در طرح پژوهشی خانه‌ی آزادی، تلاش شده است تا با استفاده از روش‌های تحلیلی کیفی و نیز کمی-آماری آخرین روایت کتاب‌های درسی که در سال تحصیلی 1385-1386 در مدارس ایران تدریس شده‌ است، به‌ صورت عینی و علمی مورد بررسی قرار گیرد. بررسی مطالب و تصاویر کتاب‌های درسی از سال اول ابتدایی تا سال سوم دبیرستان امکان داد تا پدیده‌ی تبعیض و عدم تحمل به طور عمده در سه زمینه مورد بررسی قرار گیرد:

گزارش درباره‌ی تبعیض و عدم تحمل در کتاب‌های درسی شامل پنج بخش است:

بخش اول به اصلی‌ترین ویژگی‌های مطالب کتاب‌های درسی ایران اختصاص یافته است. در این قسمت به بعد مذهبی و دامنه‌ی حضور مطالب دینی در دروس مختلف اشاره می‌شود.

بخش دوم کتاب به موضوع نابرابری‌های گوناگون میان زن و مرد در متون و تصاویر کتاب‌های درسی می‌پردازد. تحلیل محتوایی تبعیض جنسیتی بر اساس نوع برخورد به حضور زن و مرد در خانواده، حوزه‌ی آموزش، بازار کار، و نیز در رابطه با فردیت اجتماعی و مسئله‌ی پوشش بدن صورت گرفته است.

بخش سوم به نوع برخورد و نگاه به اقلیت‌های مختلف ساکن ایران مربوط می‌شود. دو نوع اقلیت در این تحلیل مورد توجه قرار گرفته‌اند: نخست، اقلیت‌های قومی- ملی ساکن مناطق ایران، دوم، اقلیت‌های مذهبی به رسمیت شناخته شده (اهل تسنن، زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان)، و نیز، اقلیت‌های پنهان یا «غیر رسمی» (بهاییان و فرقه‌های مذهبی دیگر) یا گروه‌های غیرمذهبی.

بخش چهارم نوع برخورد با کشورهای همسایه و منطقه را در برمی‌گیرد. در این تحلیل، علاوه بر کشورهای همسایه یا مسلمان منطقه، نوع رابطه با کشورهای غربی، به ویژه امریکا، و نیز اسرائیل، بررسی شده است.

بخش پنجم و آخر گزارش، شامل چگونگی طرح «حکومت اسلامی» برای دانش‌آموزان و نیز جایگاه ارزش‌های اساسی ایدئولوژیک، مانند «شهادت» و «ایثار» یا «جهاد» در کتاب‌های درسی ایران است.

این گزارش که توسط یک گروه پژوهشی و به همت خانه‌ی آزادی در واشنگتن تهیه شده است، گامی است در جهت درک بهتر گفتمان ایدئولوژیک- مذهبی دوران ما در حوزه‌ی آموزشی و تضادهای مهم آن با مبانی حقوق بشر و دموکراسی. این گزارش به خوبی نشانگر مشکلات نظام‌های آموزشی دست‌کم شماری از کشورهای مسلمان در تربیت نسل جوان با ارزش‌های انسانی مانند برابری زن و مرد در قرن بیست و یکم، الزامات جوامع چند فرهنگی، یا کمک به شکل‌گیری روابط بین‌المللی صلح‌آمیز است.

1. ایرنا (خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران)، 17 شهریور 1385.

محل اظهار نظر شما:

شما با اين آدرس ها می توانيد با ما تماس گرفته

و اظهار نظرها و مطالب خود را ارسال داريد:

admin@newsecularism.com

newsecularism@gmail.com

و يا مستقيماً از وسيله زير استفاده کنيد:

(توجه: اين ایميل ضميمه نمی پذيرد)

تنها اظهار نظرهائی که نکتهء تازه ای را به بحث بيافزايند

در پايان مقالات ذکر خواهد شد

بازگشت به خانه